Peyğəmbərimiz (səv)in çox
gözəl bir əxlaqa sahib olduğunu Allah Quranda bildirmiş və belə
buyurmuşdur:
“Nun. And olsun qələmə və qələmə alınanlara! Məhz Rəbbinin mərhəmətinə
görə sən dəli deyilsən.
Şübhəsiz ki, sənin üçün tükənməz bir mükafat hazırlanmışdır.
Həqiqətən də, sən böyük əxlaq sahibisən! Sən də görəcəksən, onlar
da – hansınızın dəli olduğunu. Şübhəsiz ki, Rəbbin Onun yolundan
azanları və haqq yolda olanları daha yaxşı tanıyır”
(Qələm
Surəsi, 1-7)
Allah bu ayədə ayrıca
Peyğəmbərimiz (səv) üçün aramsız bir mükafat olduğunu bildirmişdir. Bu
Hz. Məhəmməd (səv)in daim gözəl əxlaq göstərdiyini, təqvadan heç bir
zaman ayrılmadığını göstərən bir məlumatdır.
Peyğəmbərimiz (səv)in də "İmanın
kamalı, gözəl əxlaqladır" sözləriylə ifadə etdiyi kimi, imanın ən
əhəmiyyətli əlamətlərindən biri gözəl əxlaqdır. Bu səbəblə gözəl əxlaqın
ən gözəl nümunələrini öyrənmək və tətbiq etmək əhəmiyyətli bir ibadətdir.
Bu hissədə Peyğəmbərimiz (səv)in
Quranda zikr edilən gözəl əxlaq xüsusiyyətlərindən bəzilərinə yer
veriləcək.
PEYĞƏMBƏRİMİZİN (SƏV)
YALNIZ ÖZÜNƏ VƏHY OLUNANLARA TABE OLMUŞDUR
Peyğəmbərimiz (səv)in Quranda da dəfələrlə bildirilən ən əhəmiyyətli
xüsusiyyətlərindən biri, yalnız Allahın nazil etdiyinə uyğun olaraq,
insanların razılığını nəzərə almadan, insanlardan çəkinmədən yalnız
Allahın bildirdiyini yerinə yetirməsidir. Hətta müşriklər
və digər dinlərin mənsubları Peyğəmbərimiz (səv)dən öz
mənfəətlərinə uyğun hökmlər verməsini istəmişlər. Bu şəxslər sayca və
daha qüvvətli mövqedə olmalarına baxmayaraq Peyğəmbərimiz (səv) Quranı
və Allahın hökmlərini daim böyük bir vasvasılıq və qətiyyətlə qorumuşdur.
Bir ayədə Allah Peyğəmbərimiz (səv)in bu insanların israrlarına necə
cavab verdiyini bizlərə belə xəbər verir:
“Açıq-aydın ayələrimiz onlara oxunduğu zaman Bizimlə qarşılaşacaqlarına
ümid etməyənlər deyərlər: “Bizə bundan başqa bir Quran gətir və ya onu
dəyişdir!” De: “Mən onu öz istəyimlə dəyişdirə bilmərəm. Mən yalnız mənə
vəhy olunana tabe oluram. Əgər Rəbbimə asi olsam, böyük günün əzabından
qorxaram”. De: “Əgər Allah istəsəydi, mən onu sizə oxumazdım, O da onu
sizə bildirməzdi. Mən axı bundan öncə də sizin aranızda yaşamışam. Məgər
bilmirsiniz?”
(Yunus
Surəsi, 15-16)
“Bunlar
Allahın ayələridir. Biz onları sənə haqq olaraq oxuyuruq. Şübhəsiz ki,
sən göndərilən elçilərdənsən”
(Bəqərə
Surəsi, 252)
Allah
qövmünün bu rəftarlarına qarşılıq Peyğəmbərimiz (səv)i bir çox ayəsiylə
xəbərdar etmişdir. Məsələn Maidə surəsində belə buyurulur:
“Biz sənə,
özündən əvvəlki kitabları təsdiqləyən və onları mühafizə edən Kitabı
haqq olaraq nazil etdik. Elə isə onların arasında Allahın (sənə) nazil
etdiyi (Kitabla) hökm ver. Sənə gələn haqdan ayrılıb onların istəklərinə
tabe olma. Sizlərdən hər biriniz üçün bir şəriət və bir yol təyin etdik.
Əgər Allah istəsəydi, sizi tək bir ümmət edərdi. Lakin (başqa-başqa
olmanız) sizə verdikləri ilə sizi imtahan etməsi üçündür. Yaxşı işlər
görməkdə bir-birinizlə yarışın. Hamınızın qayıdışı Allaha olacaq və O,
ziddiyyətə düşəcəyiniz şeylər barəsində sizə xəbər verəcəkdir. Onların
aralarında Allahın (sənə) nazil etdiyi (Kitabla) hökm ver və onların
istəklərinə tabe olma. Onlardan ehtiyat et ki, Allahın sənə nazil etdiyi
(hökmlərin) bəzisindən səni sapdırmasınlar. Əgər onlar üz döndərsələr,
bil ki, Allah onları bəzi günahlarına görə müsibətə düçar etmək istəyir.
Həqiqətən, insanların çoxu fasiqlərdir”
(Maidə Surəsi, 48-49)
Peyğəmbərimiz (səv) də Allahın özünə endirdiyindən başqasına
uymayacağını böyük bir qətiyyətlə qövmünə təkrarlamışdır. Peyğəmbərimiz
(səv)in bu üstün əxlaqını xəbər verən bir ayə belədir:
De: “Mən
sizə demirəm ki, Allahın xəzinələri mənim yanımdadır. Mən qeybi də
bilmirəm. Mən sizə demirəm ki, mən mələyəm. Mən yalnız mənə vəhy olunana
tabe oluram”. De: “Məgər korla görən eyni ola bilərmi?
Məgər düşünmürsünüz?”
(Ənam Surəsi, 50)
Hamid Aytaç.
Hədis-i şərifdə: "Hz. Peyğəmbər, insanların
ən xeyirlisi insanların faydalı olanıdır" buyurulmuşdur.
Peyğəmbərimiz (səv)in Allah
yolunda qərarlı və təmkinli olması ilə haqq dini ən gözəl və ən doğru
şəkildə insanlara bildirilmişdir. İnsanların böyük bir hissəsi ilə
müqayisə etmək Peyğəmbərimiz (səv)in bu üstünlüyünün daha da yaxşı başa
düşülməsinə səbəb olacaq. İndiki vaxtda da, keçmişdə də insanların böyük
bir hissəsi zəifliklərə, ehtiras dolu istəklərə sahibdirlər. Böyük bir
əksəriyyəti isə dini qəbul etmələrinə baxmayaraq bu zəyifliklərinə
məğlub olurlar. Zəiflik və istəklərini tərk etmək yerinə dinin
hökmlərində güzəştlər gəzirlər. Məsələn, dostlarının, yoldaşlarının,
qohumlarının nə deyəcəyindən çəkinərək dinin bəzi hökmlərini yerinə
yetirməzlər və ya dinə uyğun gəlməyən bəzi vərdişlərini tərk edə
bilməzlər. Bu səbəblə dini öz mənfəətlərinə görə şərh edərlər, özlərinə
uyğun gələn hökmlərini qəbul edər, digərlərini görməməzlikdən gələrlər.
Peyğəmbərimiz (səv) isə bu
cür insanların istəklərinə heç bir zaman güzəştə getməmiş, Allahın
endirdiyini heç bir dəyişiklik etmədən, heç kimindən mənfəət güdmədən,
yalnız Allahdan qorxub çəkinərək Quranı insanlara təbliğ etmişdir. Allah
Peyğəmbərimizin (səv) bu təqva xüsusiyyətini Quranda belə bildirir:
“And olsun batmaqda olan
ulduza! Sizin yoldaşınız nə (haqdan) azmış, nə də (yoldan) çıxmışdır. O,
öz istəyi ilə danışmır. Bu, ona təlqin edilən bir vəhydir. Bunu ona çox
qüvvətli olan öyrətdi.”
(Nəcm Surəsi, 1-5)
“Bilin ki, Allahın Elçisi
aranızdadır. Əgər o, bir çox işlərdə sizə güzəştə getsəydi, çətinliyə
düşərdiniz. Lakin Allah sizə imanı sevdirmiş, onu qəlbinizə gözəl
göstərmiş, sizdə küfrə, günaha və asi olmağa qarşı nifrət oyatmışdır.
Doğru yolda olanlar da bunlardır”
(Hucurat Surəsi, 7)
“Allaha qarşı yalan uyduran
kəsdən daha zalım kim ola bilər? Onlar Rəbbinin hüzuruna gətiriləcək və
şahidlər: “Bunlar Rəbbinə iftira yaxanlardır” deyəcəklər. Allahın lənəti
olsun zalımlara!”
(Hud
Suresi, 18)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İN BÜTÜN aləmlərə nümunə olan təvəkkülü
Quranda Peyğəmbərimiz (səv)ə
əlaqədar olaraq izah edilən hadisələrdə onun təvəkkülü və Allaha
təslimiyyəti açıqca görülməkdədir. Məsələn Peyğəmbərimiz (səv)in Məkkədən
çıxdıqdan sonra yoldaşı ilə birlikdə gizləndiyi bir mağaradakı sözləri
təvəkkülünün ən gözəl nümunələrindən biridir. Ayədə belə bildirilir:
“Əgər siz (Peyğəmbərə)
kömək etməsəniz, (bilin ki,) Allah ona artıq kömək göstərmişdir. O vaxt
kafirlər onu iki nəfərdən ikincisi olaraq (Məkkədən) çıxartdılar. O iki
nəfər mağarada olarkən (onlardan) biri öz yoldaşına (Əbu Bəkrə) dedi:
“Qəm yemə, Allah bizimlədir!” (Bundan sonra) Allah ona arxayınlıq nazil
etdi, sizin görmədiyiniz döyüşçülərlə ona yardım göstərdi və kafirlərin
sözünü alçaltdı. Ancaq Allahın Sözü ucadır. Allah Qüdrətlidir, Müdrikdir”
(Tövbə Surəsi, 40)
Peyğəmbərimiz (səv) hansı
şərtlərdə olursa olsun, həmişə Allaha təslim olmuş, Onun yaratdığı hər
şeydə bir xeyr və gözəllik olduğunu bilmişdir. Quranda Peyğəmbərimiz (səv)ə
qövmünə söyləməsi bildirilən bu sözlər də bu təvəkkülün bir
göstəricisidir:
“Sənə bir uğur nəsib olsa,
(bu) onları kədərləndirər. Sənə bir müsibət üz versə: “Biz ehtiyat
tədbirimizi əvvəlcədən görmüşük!”– deyər və sevinə-sevinə çıxıb gedərlər.
De: “Allahın bizim üçün yazdığından başqa bizim başımıza heç nə gəlməz.
O bizim Himayədarımızdır. Qoy möminlər Allaha təvəkkül etsinlər!”
(Tövbə
Surəsi, 50-51)
Peyğəmbərimiz (səv)
təvəkkülü ilə bütün müsəlmanlara nümunə olmuş və insanın Allahdan
gələcək bir şeyi dəyişdirməyə əsla gücünün çatmayacağını belə
xatırlatmışdır:
"Bir nəfsə təqdir edilmiş
şey mütləq olar" .
"... Bir şey istəyincə
Allahdan istə. Kömək tələb edəcəksənsə Allahdan kömək dilə. Çünki qullar,
Allahın yazmadığı bir məsələdə sənə faydalı olmaq üçün bir yerə
yigilsalar, bu faydanı etməyə qadir ola bilməzlər. Allahın yazmadığı bir
zərəri sənə vermək üçün bir yerə yigilsalar, buna da qadir ola bilməzlər".
Peyğəmbərimiz (səv)
sünnəsinə uyğun gələn hər möminin də müsibət kimi görünən hadisələri
onun kimi təvəkküllü qarşılaması, hər şeydə bir xeyr və gözəllik
olduğuna iman etməsi lazımdır. Bunu da unutmamaq lazımdır ki, Allahın ən
təqva qullarından biri olan Peyğəmbərimiz Hz. Məhəmməd (səv) çox böyük
çətinliklərlə və əziyyətli hadisələrlə sınanmışdır.
Hər şeydən əvvəl təbliğat
apardığı xalqın içərisində hər cür çətinliyi törətməyə hazır olan
insanlar var: İkiüzlü davranaraq Peyğəmbərimiz (səv)ə tələ qurmağa
çalışanlar, atalarının dinini dəyişdirməyi qəbul etməyən müşriklər,
peyğəmbərdən nəfslərinə uyğun ayə gətirməsini istəyənlər, Peyğəmbərimiz
(səv)i öldürmək, sürgün etmək və ya həbs etmək istəyənlər və daha bir
çoxları davamlı olaraq Peyğəmbərimiz (səv) a mane olmağa çalışmışlar.
Peyğəmbərimiz (səv)
inkarçıların bu rəftarlarına daim səbr etmiş, böyük bir qətiyyətlə
Allahın dinini təbliğ etmiş və müsəlmanları təhlükələrdən qoruyaraq
onlara Quranı öyrətmişdir. Onun bu əzminin, müvəffəqiyyətinin və
cəsarətinin əsasında Allaha olan güclü imanı, təvəkkülü və təslimiyyəti
dayanır. Peyğəmbərimiz (səv) mağarada olduğu kimi hər vəziyyətdə Allahın
onunla birlikdə olduğunu bilmiş, hər hadisəni Allahın yaratdığına və
Rəbbimizin hər şeyi ən gözəl və ən xeyirli şəkildə nəticələndirəcəyinə
iman etmişdir. Peyğəmbərimiz (səv)in bu hədisi-şərifi onun hər şeydə
xeyir görən təvəkkülünə bir nümunədir:
"Mömin insanın vəziyyəti nə
qədər çaşdırıcıdır. Çünki hər işi onun üçün bir xeyirdir. Bu vəziyyət,
yalnız möminə xasdır, başqasına deyil: Ona məmnun olacağı bir şey gəlsə
şükr edər bu isə xeyirdir, bir zərər gəlsə səbr edər bu da xeyirdir" .
Peyğəmbərimiz (səv) bu
inancı ilə hadisələr qarşısında əlindən gələn bütün səyi göstərmiş,
ancaq nəticənin Allaha aid olduğunu hər vaxt bilərək, Ona təvəkkül
etmisdir. Allah onun bu gözəl təvəkkülü qarşısında onu daim güclü və
müvəffəqiyyətli etmişdir.
Allah çətinlik yaradanlara
qarşı Peyğəmbərimiz (səv)ə təvəkkül etməsini bildirmişdir və
Peyğəmbərimiz (səv) də həyatı boyunca Rəbbimizin bu əmrinə uyğun olaraq
davranmışdır. Ayədə belə buyurulur:
“Onlar: “İtaət edirik!”–
deyirlər. Sənin yanından çıxıb getdikdə isə onların bir qismi gecələr (bir
yerə yığışıb) sənin dediyinin əksinə tədbir görürlər. Allah onların
gecələr nə etdiklərini yazır. Onlardan üz döndər və Allaha təvəkkül et!
Qoruyan olaraq Allah yetər” (Nisa Surəsi, 81)
Mövzu ilə əlaqədar başqa
bir ayədə də belə buyrulur:
“Əgər onlar səninlə
mübahisə edərlərsə, de: “Mən özümü ardımca gələnlərlə birlikdə Allaha
təslim etmişəm!” Kitab verilənlərə və savadsızlara isə de: “Siz də
təslim oldunuzmu?” Əgər təslim olsalar, doğru yola yönəlmiş olarlar. Üz
döndərsələr, (bil ki), sənin öhdənə düşən ancaq (haqqı) təbliğ etməkdir.
Allah qullarını görür” (Ali İmran Surəsi, 20)
Peyğəmbərimiz (səv) bir
sözündə isə təvəkkül edənlərin alacaqları mükafatı belə bir örnəklə
açıqlamışdır:
"Siz Allaha haqqı ilə
təvəkkül etsəniz quşlar kimi ruziləndirilərsiniz. Onlar ac gedər, tox
dönərlər".
Hacı Nazif bəy. Qurandan
bir ayə yazılı; " Zalımların etdikləri əməllərdən Allahın xəbərsiz
olduğunu sanma ..." (İbrahim Surəsi, 42)
Möminlər üçün ən gözəl
nümunə Peyğəmbərimiz (səv)in sözləri və rəftarıdır. Bu səbəblə hər hansı
bir çətinliklə, nəfsinin xoşlanmadığı bir vəziyyətlə qarşılaşan hər
mömin, Quran ayələrini hər şeyi yaradanın Allah olduğunu düşünərək,
Peyğəmbərimiz (səv)in təvəkkülünü nümunə götürməli, hər hadisədə Allahın
yaratdığı taleyə təslim olduğunu xatırlamalıdır.
PEYĞƏMBƏRİMİZİN (səv) İnsanlardan heç bir qarşılıq gözləmədən sadəcə
Allahın razılığını axtarmışdır
İslam dininin ən əsas
xüsusiyyətlərindən biri, insanın bütün həyatını Allah qorxusu üzərinə
inşa etməsi və bütün ibadətlərini də yalnız Allahın razılığını,
rəhmətini və cənnətini qazanmaq üçün etməsidir. Allah bir ayəsində
möminlərə "De: “Şübhəsiz ki, mənim namazım da, qurbanım da, həyatım
da, ölümüm də aləmlərin Rəbbi Allaha məxsusdur!" şəklində buyurur.
(Ənam Surəsi, 162)
Quranda "Ancaq tövbə
edənlər, islah edilənlər, Allaha sıx sarılanlar və dinlərini qatqısız
olaraq Allah üçün (xalis) qılanlar; məhz onlar möminlərdirlər.
Möminlərə isə Allah böyük mükafat verəcəkdir." (Nisa Surəsi, 146
) ayəsiylə də möminlərə, dini yalnız Allah üçün, başqa heç bir
məqsəd güdmədən yaşamaları əmr edilmişdir. Bir kimsənin Allaha möhkəm
sarılması, Allahdan başqa bir ilah olmadığını bilərək, həyatını yalnız
Onu razı etməyə həsr etməsi və hər nə olursa olsun Allaha olan
sədaqətindən imtina etməməsi adamın ixlas sahibi olduğunu göstərir.
İxlas sahibi bir mömin
etdiyi işlər və ibadətlərlə Allahın xaricində bir başqasının sevgisini,
razılığını, təqdirini, maraq və rəğbətini əldə etməyə çalışmaz. İxlas
sahibi möminlərə ən gözəl nümunə Hz. Məhəmməd (səv) və digər
peyğəmbərlərdir.
Peyğəmbərimiz (səv) yalnız
Allahın razılığını axtarmış, heç bir mənfəət və ya dünyəvi bir qazanc
düşünmədən, həyatı boyunca Allahın razılığını, rəhmətini və cənnətini
qazanmaq üçün səy göstərmişdir.
De: “Mən buna görə sizdən
heç bir mükafat istəmirəm və mən özümdən bir şey uydurmağa çalışmıram"
(Sad Surəsi, 86)
De: “Mən
sizdən bir haqq istəmişəmsə onu sizin üçün istəmişəm. Mənim haqqım ancaq
Allahdan olacaqdır. O, hər şeyə Şahiddir”
(Səba surəsi, 47)
“Sonra bir-birinin ardınca
elçilərimizi göndərdik. Hər dəfə hər hansı bir ümmətə peyğəmbər gəldikdə
onlar onu yalançı saydılar. Biz də onları bir-birinin ardınca (məhv edib)
əfsanələrə çevirdik. Məhv olsun iman gətirməyənlər! “
(Möminlər Surəsi, 44)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İn çətİnlİklər qarşısındakı gözəl rəftarı
Hz. Məhəmməd (səv)
peyğəmbərliyi boyunca daha əvvəl də ifadə edildiyi kimi, müxtəlif
çətinliklərlə qarşılaşmışdır. Qövmündən inkar edənlər və müşriklər ona
qarşı son dərəcə incidici sözlər söyləmişlər, hətta cadugər və ya
dəlidir demişlər, bəziləri də Peyğəmbərimiz (səv)i öldürmək belə istəmiş
və bunun üçün planlar qurmuşdur. Buna baxmayaraq Peyğəmbərimiz (səv) hər
mədəniyyətdən və xarakterdən insanlari öyrətməyə, onlara Quranı, bu
səbəbdən gözəl əxlaqı, gözəl rəftarı öyrətməyə çalışmışdır.
Quran ayələrində
bildirildiyi kimi, bəzi şəxslər ən vacib ədəb qaydalarından belə
xəbərsiz olduğu üçün Peyğəmbərimiz (səv) kimi incə düşüncəli, üstün
əxlaqlı bir insana çətinlik verə biləcəklərini düşünməmişlər.
Peyğəmbərimiz (səv) isə bütün bunlara qarşı böyük bir səbir göstərmiş,
hər vəziyyətdə Allaha yönələrək Allahın köməyini istəmiş və möminlərə də
səbri və təvəkkülü tövsiyə etmişdir.
Allah Quranda Peyğəmbərimiz
(səv)ə bir çox ayəsi ilə inkar edənlərin söylədiklərinə qarşı səbirli
olmasını belə tövsiyə edir:
“Sən
onların dediklərinə səbr et! Gün doğmamışdan əvvəl və batmamışdan əvvəl
Rəbbini həmd ilə təriflə! “
(Qaf Surəsi, 39)
“Onların sözləri səni
kədərləndirməsin. Çünki qüdrət bütünlüklə Allaha məxsusdur. O, Eşidəndir,
Biləndir”
(Yunus Surəsi, 65)
“Biz onların dediklərindən
sənin qəlbinin daraldığını bilirik”
(Hicr Surəsi, 97)
Onların: “Nə üçün ona bir
xəzinə endirilməyib yaxud onunla bir mələk gəlməyib?”– deməkləri üzündən,
bəlkə də, sənə gələn vəhyin bir hissəsini tərk edəcəksən və buna görə
köksün daralacaq. Sən ancaq qorxudansan. Allah isə hər şeyi Qoruyandır.
(Hud Surəsi, 12)
Peyğəmbərimiz (səv)in
nələrə səbir göstərərək üstün bir əxlaq sərgilədiyini düşünən möminlərin
qarşılaşdıqları hadisələrdə özlərinə onu nümunə götürməsi lazımdır.
Nəfslərinə zidd olan ən kiçik bir hadisədə ümidsizliyə qapılanlar, ən
kiçik bir etiraz, dözümsüzlük göstərənlər, Allahın dinini izah etməkdən
imtina ya da etdikləri ticarətdə müvəffəqiyyətsiz olunca bədbəxt olanlar,
bu rəftarlarının Allahın Kitabına və Peyğəmbərimiz (səv) sünnəsinə uyğun
olmadığını bilməlidirlər. İman edənlər, hər hadisədə səbr göstərib,
Allahı vəkil tutub Ona həmd edərək, Peyğəmbərimiz (səv) kimi üstün bir
əxlaq göstərməli və Rəbbimizin razılığını, rəhmətini və cənnətini
ummalıdırlar.
“İnsanlara doğru yolu
göstərən rəhbər gəldiyi zaman onların iman gətirmələrinə və Rəbbindən
bağışlanma diləmələrinə səbəb yalnız əvvəlkilərin başına gələnlərin
onların da başına gəlməsini, yaxud da gözləri görə-görə əzabın gəlib
onlara yetişməsini gözləmələri mane oldu”
(Kəhf Surəsi, 55)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv) Yanındakılara DAİM ŞƏFQƏTLİ davranmışdır
Daha əvvəl də ifadə
edildiyi kimi Peyğəmbərimiz (səv)in yanında hər xarakterdən, hər
düşüncədən insan var idi. Ancaq Peyğəmbərimiz (səv) həyatı boyunca hər
biri ilə tək-tək maraqlanmış, hər birinin əskiklərini və səhvlərini
düzəltmək üçün onları xəbərdar etmiş, təmizliklərini imanlarına qədər
onları hər cür mövzuda öyrətməyə çalışmışdır. Onun bu şəfqətli, sevgi
dolu, anlayışlı və səbrli rəftarı, bir çox insanın ürəyinin dinə
isinməsinə və Peyğəmbərimiz (səv)ə böyük bir səmimilik və sevgi ilə
bağlanmalarına vəsilə olmuşdur. Allah Peyğəmbərimiz (səv)in
ətrafındakılara göstərdiyi bu gözəl rəftarını Quranda belə bildirir:
“Allahın mərhəməti
sayəsində sən onlarla mülayim rəftar etdin. Əgər sən kobud və daş qəlbli
olsaydın onlar hökmən sənin ətrafından dağılışardılar. Sən onların
günahından keç, (Allahdan) onların bağışlanmalarını dilə və görəcəyin
işlər barədə onlarla məsləhətləş. Qəti qərara gəldikdə isə Allaha
təvəkkül et! Həqiqətən Allah təvəkkül edənləri sevir”
(Ali İmran Surəsi,
159)
Allah bir başqa ayəsində
isə Peyğəmbərimiz (səv)ə ətrafındakılara qarşı necə davranması lazım
olduğunu belə bildirmişdir:
“Biz onların nə dediklərini
yaxşı bilirik. Sən onları məcbur edən deyilsən. Sən Mənim təhdidimdən
qorxanlara Quranla öyüd-nəsihət ver! “
(Qaf Surəsi, 45)
Peyğəmbərimiz (səv)
ətrafındakılara dini çətinləşdirərək və ya şərt qoyaraq qəbul etdirməyə
çalışmayıb, hər cür vəziyyətdə gözəlliklə izah etmişdir.
Peyğəmbərimiz (səv) güclü vicdanı ilə ümmətini hər istiqamətiylə
sahiblənmiş, onlara hər mövzuda bir himayəçi
olmuşdur. Bu xüsusiyyətlərindən ötəri Peyğəmbərimiz (səv) barəsində
Quranın bir çox ayəsində "sahibiniz" (yoldaş, möhkəm dost, sahib) olaraq
ifadə edilir. (Səba surəsi, 46/Necm Surəsi, 2 / Təkvir Surəsi, 22)
Peyğəmbərimiz (səv)in bu
vicdanlı davranışını təqdir edib anlaya bilən möminlər də, onu özlərinə
hər kəsdən daha yaxın görmüşlər və onu öz nəfslərindən daha üstün
tutmuşlar. Bir ayədə Allah bunu belə bildirir:
“Peyğəmbər möminlərə
onların özlərindən daha yaxındır. Zövcələri isə möminlərin analarıdır.
Qohumlar Allahın yazısına görə bir-birlərinə möminlərdən və
mühacirlərdən daha yaxındırlar. Dostlarınıza yaxşılıq etmək isə
istisnadır. Bunlar Kitabda yazılmışdır”
(Əhzab Surəsi, 6)
Böyük İslam alimi İmam
Qəzali hədis alimlərindən yığdığı məlumatlar ilə Peyğəmbərimiz (səv)in
ətrafındakılara qarşı münasibətini belə yekunlaşdırmışdır:
"... Hüzurunda oturan hər
kəsə mübarək üzündən nəsibini verər, iltifat edərdi. Buna görə
huzurundaki hər kəs onun yanında özündən daha qiymətlisi olmadığı
düşüncəsinə qapılırdı. Bəli onun oturuşu, dinləyişi, sözləri, gözəl
lətifələri və təvəccöhü həmişə yanında
oturanlar üçün idi. Bununla birlikdə onun məclisi həya , təvazu və
təhlükəsizlik məclisi idi.
... Onlara hədiyyə verər və
könüllərini xoş tutmaq üçün səhabələrini ləqəbi ilə çağırır, dəyişik
ləqəb taparaq onunla xitab edərdi.
Hirslənməkdən son
dərəcə uzaq və bir şeyə tez razılıq göstərən idi. İnsanlara qarşı
insanların ən şəfqətlisiydi. Belə ki, insanların ən xeyirlisi insanlara
xeyri toxunan, insanların ən yararlısı da insanlara faydalı olandır ".
Peyğəmbərimiz (səv)in
ətrafındakıları dinə bağlayan və ürəklərini imana isidən insan sevgisi,
incə düşüncəsi və şəfqəti bütün Müsəlmanların xüsusilə üzərində
dayanmaları lazım olan bir əxlaq üstünlüyüdür.
G. Mesara Kolleksiyası,
Hat, Esma-i Nəbi, Qurandan bir ayə: "Səni də aləmlərə ancaq bir
rəhmət olaraq göndərdik." (Ənbiya Surəsi, 107)
Əgər onlar üz döndərsələr,
de: “Mənə Allah yetər. Ondan başqa ilah yoxdur. Mən Ona təvəkkül etdim.
O, böyük Ərşin Rəbbidir!”
(Tövbə Surəsi, 129)
“Allah pisi yaxşıdan
ayırmayınca möminləri sizin olduğunuz vəziyyətdə tərk edən deyildir.
Allah sizə qeybi bildirən deyildir. Lakin, Allah Öz elçilərindən
istədiyini seçər. Odur ki, Allaha və Onun elçilərinə iman gətirin! Əgər
iman gətirib (Allahdan) qorxsanız, sizə böyük bir mükafat verilər”
(Ali İmran Surəsi, 179)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İn bütün insanlığa nümunəVİ ƏDALƏTİ
Allah Quranda möminlərə
"Ey iman gətirənlər! (Şahidliyiniz) özünüzün və ya valideynlərin, ya da
yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri kimi ədaləti
qoruyun. (Əleyhinə şahidlik edəcəyiniz şəxslərin) varlı və ya kasıb
olmasından asılı olmayaraq Allah onların hər ikisinə daha yaxındır.
Hissiyyata qapılıb haqdan uzaqlaşmayın! Əgər siz (cəfəngiyat) danışsanız
və ya (həqiqəti deməkdən) boyun qaçırsanız, bilin ki, Allah nə
etdiklərinizdən xəbərdardır." (Nisa Surəsi, 135) şəklində
buyurmaqdadır. Peyğəmbərimiz Hz. Məhəmməd (səv) həm müsəlmanlar arasında
verdiyi hökmlər, həm digər din, dil, irq və qövmlərdən olan kəslərə
qarşı ədalətli və şəfqətli mövqeyi, həm də Allahın ayəsində bildirdiyi
kimi zəngin, kasıb ayirmadan hər kəsə bərabər davranmasıyla bütün
insanlar üçün çox böyük bir nümunədir .
Allah bir ayəsində Rəsuluna
belə buyurur:
“Onlar yalana həvəslə qulaq
asanlar və daima haram yeyənlərdir. Əgər onlar sənin yanına gəlsələr,
aralarında hökm ver və ya onlardan üz çevir. Əgər onlardan üz çevirsən,
sənə heç bir şeylə zərər verə bilməzlər. Əgər onların arasında hökm
verməli olsan, ədalətlə hökm ver. Şübhəsiz ki, Allah ədalətli olanları
sevir”
(Maidə Surəsi, 42)
Peyğəmbərimiz (səv) bu
çətin bir qövmün içində belə, Allahın əmrinə uymuş və heç bir zaman
ədalətdən kənara çıxmamışdır. Daim "Rəbbim ədalətli olmağı əmr etdi".
(Əraf Surəsi, 29) deyərək hər dövrdə bütün insanlara nümunə olmuşdur.
Hz. Məhəmməd (səv)in
peyğəmbərliyi müddətində ədalətli davranisina nümunə təşkil edən bir çox
hadisə yaşanmışdır. Peyğəmbərimiz (səv)in yaşadığı coğrafiyada çox
müxtəlif din, dil, irq və qəbilədən insan bir yerdə yaşayırdı. Bu
birliklərin bir yerdə dinclik və güvən içində yaşamaları, aralarına
nifaq salmağa çalışanların təsirsiz buraxılmaları çox çətin idi. Ən
kiçik bir sözdən və ya rəftardan dərhal bir qrup digərinə qarşı
hirslənib hücum edə bilirdi. Ancaq Peyğəmbərimiz (səv)in ədaləti,
müsəlmanlar üçün olduğu qədər bu birliklər üçün də bir dinclik və
zəmanət qaynağı olmuşdur. Əsri Səadət dövründə Ərəbistan Yarımadasında
Xristian, Yəhudi, bütpərəst, fərq qoymadan hər kəsə ədalətli
davranmışdır. Peyğəmbərimiz (səv) Allahın "Dində məcburiyyət yoxdur."
(Bəqərə Surəsi, 256) ayəsinə uyğun olaraq hər kəsə haqq dini izah
etmiş ancaq seçim etmək mövzusunda sərbəst buraxmışdır.
Allah Peyğəmbərimiz (səv)a
bir başqa ayəsində də fərqli dinlərdən insanlara qarşı necə bir ədalət
və uyğunlaşma içində olması lazım olduğunu belə bildirmişdir:
“Buna görə də sən (tövhidə)
dəvət et və sənə əmr olunduğu kimi düz yolla get. Onların nəfslərinin
istəyinə uyma və de: “Mən Allahın nazil etdiyi Kitaba iman gətirdim.
Mənə sizin aranızda ədalətli olmaq əmr edilmişdir. Allah bizim də
Rəbbimiz, sizin də Rəbbinizdir. Bizim əməllərimiz bizə, sizin də
əməlləriniz sizə aiddir. Bizimlə sizin aranızda mübahisə ediləcək bir
şey yoxdur. Allah hamımızı bir yerə toplayacaqdır. Dönüş də yalnız
Onadır”
(Şura Surəsi, 15)
Peyğəmbərimiz (səv) Quran
əxlaqına uyğun gələrək göstərdiyi bu gözəl davranışı bu gün fərqli
dinlərdən insanların bir-birlərinə qarşı dəstək olmaları mövzusunda
nümunə olmalıdır.
“Səndən öncəki elçilərimiz
də, yemək yeyər, bazarları gəzib dolanardılar. Sizin bəzilərinizi
digərlərinizlə sınaqdan keçirtdik ki, (görək) səbr edə biləcəksinizmi?
Sənin Rəbbin Görəndir”
(Furqan Surəsi, 20)
Peyğəmbərimiz (səv)in
ədaləti fərqli irqlərdən insanlar arasında da uyğunlaşma təmin etmişdir.
Peyğəmbərimiz (səv) bir çox xütbəsində, hətta Vida xütbəsində də irqlərə
görə bir üstünlük ola bilməyəcəyini, Allahın ayəsində xəbər verdiyi kimi
"üstünlüyün təqvaya görə olacağını" bildirmişdir. Ayədə belə buyurulur:
“Ey insanlar! Biz sizi kişi
və qadından yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara
və qəbilələrə ayırdıq. Şübhəsiz ki, Allah yanında ən hörmətli olanınız
Ondan ən çox qorxanınızdır. Həqiqətən, Allah Biləndir, Xəbərdardır”
(Hucurat
Surəsi, 13)
Peyğəmbərimiz (səv) isə iki
ayrı hədisində belə buyurmuşdur:
"Ey
insanlar! Hamınız Adəmin övladlarısınız. Adəm isə torpaqdan
yaradılmışdır. İnsanlar şübhəsiz irqləriylə
öyünməyə qapılmamalıdırlar".
"Sizin
bu soyunuz-kökünüz kimə üstünlük və qürur göstərməyə səbəb olacaq şey
deyil. (Ey insanlar)! Hamınız Adəmin övladlarısınız. Hamınız bir ölçü
içindəki bir-birinə bərabər buğda dənələri kimisiniz. Halbuki, heç kimin
heç kimə din və təqva müstəsna üstünlüyü yoxdur. İnsana pis olması üçün:
başqalarını tənqid
etməsi,
kiçik görməsi, xəsis, pis xasiyyətli, hədd və hüdudu aşmasi yetər ".
Peyğəmbərimiz (səv) Vida
Xütbəsində də Müsəlmanlara belə xitab etdi:
"Soylarla fəxr edilməz. Ərəblər, Ərəb olduqlarından qeyri ərəblərin;
qeyri ərəblərin də,
naşı
olduqlarından ərəblərdən üstün sayıla bilməzlər. Çünki Allah qatında ən
uca olanınız, ona qarşı gəlməkdən ən çox qaçanınızdır (ən
təqvalınız) " .
Ərəb Yarımadasının cənub
hissəsindəki Xristian Nəcran xalqı ilə edilən bir anlaşma da
Peyğəmbərimiz (səv)in ədalətinə çox gözəl bir nümunədir. Bu müqavilənin
maddələrindən biri belədir:
"Nəcranlıların və
maiyetindekilerin canları, malları,
dinləri varları və yoxları, ailələri, kilsələri və sahib olduqları hər
şey Allahın və Allahın peyğəmbərinin zəmanəti (himayəsi) altına
alınacaq".
Peyğəmbərimiz (səv)in Xristian, Yəhudi və müşrik qruplarla imzaladığı
Mədinə müqaviləsi də əhəmiyyətli bir ədalət nümunəsidir. Fərqli
inanclara sahib birliklər arasında ədalətin təmin edilməsi və hər
birliyin maraqlarının güdülməsi üçün hazırlanan bu müqavilə sayəsində
illərcə düşmənçilik içində yaşayan birliklərə sülh gətirilmişdir. Mədinə
vəsiqəsinin
ən diqqətə çarpan xüsusiyyətlərindən biri inanc azadlığını təmin
etməsidir. Bu mövzu ilə əlaqədar maddə belədir:
"Mən-i Avf Yəhudiləri
möminlərlə birlikdə eyni ümmətdirlər, Yəhudilərin dinləri özlərinə,
Müsəlmanların dinləri də özlərinədir"
Mədinə
müqaviləsinin maddələrindən birində "Bizə tabe
olan Yəhudilər heç bir haqsızlığa məruz qalmadan
və düşmənlərimizlə ilə köməkləşməyəcəyi təqdirdə
kömək və dəstəyimizi qazanacaqlar" deyə bildirilmişdir. Peyğəmbərimiz
(səv)dən sonra da səhabələri Peyğəmbərimiz (səv)in müqaviləyə yazdırdığı
bu hökmə sadiq qalmışlar və eyni hökmü Bərbəri, Buddist, Brahman və
bənzəri inanclara sahib kəslər üçün də yerinə yetirilmişdir.
Əsri Səadət dövrünün sülh,
dinclik və təhlükəsizlik içində keçməsinin ən əhəmiyyətli səbəblərindən
biri Quran əxlaqına uyğun gələn Peyğəmbərimiz (səv)in ədalətli
mövqeyidir.
Peyğəmbərimiz (səv)in
ədaləti müsəlman olmayan kəslərdə də bir rahatlıq duyğusu oyandırmışdır
və müşriklərdən də Peyğəmbərimiz (səv)in himayəsi altına girmək
istəyənlər olmuşdur. Allah Quranda müşriklərin bu tələblərini bildirmiş
və eyni zamanda Peyğəmbərimiz (səv)ə bu kəslərə qarşı necə davranması
lazım olduğunu da vəhy etmişdir:
“Əgər müşriklərdən biri
səndən aman diləsə, ona aman ver ki, Allahın sözünü eşitsin. Sonra onu
özünün xatircəm olduğu yerə çatdır. Çünki onlar (haqqı) bilməyən bir
camaatdır. Məscidulharamın yanında saziş bağladığınız kəslər istisna
olmaqla müşriklərin Allah və Onun Elçisi yanında nə əhdi ola bilər? Nə
qədər ki, onlar sizinlə düzgün davranır, siz də onlarla düzgün davranın.
Həqiqətən, Allah müttəqiləri sevir”
(Tövbə Surəsi, 6-7)
İndiki vaxtda da dünyanın
dörd bir yanında meydana gələn qarşıdurmaların, döyüşlərin,
narahatlıqların tək həlli Quran əxlaqına uyğun gəlmək və Peyğəmbərimiz (səv)
kimi din, dil və ya irqi ayrı-seçkilik güdmədən, ədaləti qoruyub
saxlamaqdir.
Hacı Nazif bəy. Qurandan
bir ayə yazılı; "... İnsanlar arasında hökm verərkən ədalətlə hökm
vermənizi əmr edir. Allahın sizə verdiyi bu öyüd-nəsihət necə də
gözəldir! Şübhəsiz ki, Allah Eşidəndir, Görəndir." (Nisa Surəsi, 58)
“Mən, Rəbbim və Rəbbiniz
olan Allaha təvəkkül etdim. Elə bir canlı yoxdur ki, (Allah) onun
kəkilindən tutmuş olmasın. Həqiqətən, Rəbbim ədalətlidir”
(Hud Surəsi, 56)
“Rəbbin Bağışlayandır,
mərhəmət sahibidir. Əgər (Allah) onları qazandıqları (günahlara) görə
cəzalandırsaydı, onların əzabını tezləşdirərdi. Lakin onların öz vaxtı
vardır. (Əzab gələcəyi vaxt) onlar heç bir sığınacaq tapa bilməyəcəklər”
(Kəhf Surəsi, 58)
PEYĞƏMBƏRİMİZİ (səv)ə İtaət edən Allaha İtaət etmİş olar
Allah bütün insanları göndərdiyi elçilərə riayət edərək və onlara itaət
etməklə məsul tutmuşdur. Elçilər Allahın əmrlərini yerinə yetirən,
insanlara Allahın vəhyini çatdıran və hərəkətləri ilə, danışıqları ilə,
qısacası bütün həyatları ilə insanlara Allahın ən razı olacağı insan
modelini və həyatın necə yaşanması lazım olduğunu göstərən mübarək
insanlardır. Allah Quranda elçilərinə uyanların qurtuluşa çatacaqlarını
bildirmişdir. Bu səbəblə Peyğəmbərimiz (səv)ə itaət əhəmiyyətli bir
ibadətdir. Allah itaət mövzusunun əhəmiyyətini Quranda belə xəbər verir:
“Biz hər bir elçini Allahın
izni ilə, ona məhz itaət edilsin deyə göndərdik. Əgər onlar özlərinə
zülm etdikləri zaman sənin yanına gəlib Allahdan bağışlanma diləsəydilər
və Peyğəmbər də onlar üçün bağışlanma diləsəydi, əlbəttə ki, Allahın
tövbələri qəbul edən və Rəhmli olduğunu görərdilər”
(Nisa Surəsi, 64)
“Allaha və (Onun) Elçisinə
itaət edənlər Allahın onlara nemət olaraq bəxş etdiyi peyğəmbərlərlə,
sidq ürəkdən inananlarla, şəhidlərlə və əməlisalehlərlə birlikdə
olacaqlar. Onlar necə də gözəl dostlardır”
(Nisa Surəsi, 69)
Quranın bir çox ayəsində
isə peyğəmbərlərə itaət edənlərin əslində Allaha itaət etmiş olduqları
bildirilir. Elçilərə əks isə həqiqətdə Allaha qarşı gəlmişlər. Bu
ayələrdən bəziləri belədir:
“Kim Peyğəmbərə itaət
edərsə Allaha itaət etmiş olar, kim üz çevirərsə (bil ki) Biz səni
onlara gözətçi göndərməmişik”
(Nisa Surəsi, 80)
“Sənə beyət edənlər Allaha
beyət etmiş olurlar. Allahın Əli onların əllərinin üstündədir. Kim
əhdini pozsa ancaq öz əleyhinə pozmuş olar. Kim də Allahla bağladığı
əhdinə sadiq qalsa, (Allah) ona böyük mükafat verər”
(Fəth Surəsi, 10)
Peyğəmbərimiz (səv) də
hədis-i şəriflərində itaətin əhəmiyyətini xatırlatmış və belə
buyurmuşdur:
"Kim mənə itaət etsə
şübhəsiz ki, Allaha itaət etmişdir. Kim də mənə üsyan etsə şübhəsiz ki
Allaha üsyan etmişdir"
Allah Quranda Peyğəmbərimiz
(səv)in möminlər üçün bir qoruyucu və idarəçi olduğunu bildirir. Bu
səbəblə Müsəlmanlar hər mövzuda Peyğəmbərimiz (səv)ə danışır, onun
fikrini və razılığını alaraq bir işə başlayardılar. Ayrıca aralarında
anlaşılmazlığa düşdükləri mövzularda həll tapa bilmədikləri və ya
ümmətin təhlükəsizliyinə, sağlamlığına, iqtisadi vəziyyətinə istiqamətli
bir xəbər öyrəndiklərində bunları da dərhal Peyğəmbərimiz (səv)ə
çatdırar və ondan ən xeyirli və etibarlı həll və ya üsulu öyrənərək
tətbiq edərdilər.
Bu, Allahın Quranda
möminlərə əmr etdiyi çox əhəmiyyətli bir əxlaqdır. Məsələn Allah bir
ayəsində bütün xəbərlərin peyğəmbərə və ya onun özünə vəkil etdiyi
şəxslərə çatdırılmasını əmr etmişdir. Ayədə belə buyurulur:
“Onlara əmin-amanlıq və ya
qorxu xəbəri gəldikdə, onu yayarlar. Halbuki bunu Peyğəmbərə və
özlərindən olan nüfuz sahiblərinə çatdırsaydılar, içərilərindən onun
mahiyyətinə varan kəslər o xəbəri bilərdilər. Əgər sizə Allahın lütfü və
rəhmi olmasaydı əlbəttə az bir qisminiz istisna olmaqla (ha-mınız)
şeytana uyardınız”
(Nisa Surəsi, 83)
Bu əlbəttə ki bir çox
xeyiri və hikməti olan bir əmrdir. Hər şeydən əvvəl Peyğəmbərimiz
(səv)in hər əmri və hökmü Allah tərəfindən qorunur. Bu səbəbdən verdiyi
qərarlar daim xeyir olar. Ayrıca Peyğəmbərimiz (səv) ümmətin ən ağıllı
və hikmətli adamıdır. İnsan hər işində təbii olaraq ən layiqli, ən
yüksək ağla və vicdana sahib olan, ən çox güvəndiyi və əmin olduğu
adamala məsləhətləşmək, bir xəbəri nəticə çıxarması üçün ona bildirmək
istəyir.
Peyğəmbərimiz (səv)in bütün bu xüsusiyyətlərinin yanında, bütün
xəbərlərin tək bir adamda toplanmasının bir hikməti də bu xəbərlərin
bütünündən daha ağıllı və sağlam şərhlərlə izah etməsidir. Allah bir
başqa ayəsində isə möminlərin aralarındakı anlaşılmazlıqlarda
Peyğəmbərimiz (səv)i hakim tutmalarını bildirmişdir. Bu cür
həll
olunmasinda çətinlik çəkilən məsələlərin
dərhal Peyğəmbərimiz (səv)ə çatdırılması Allahın əmridir və bu da ağla,
vicdana və ədəbə uyğundur. Həmdəki Peyğəmbərimiz (səv)in verdiyi hökmə
könüldən və heç bir şübhə etmədən itaət etmək son dərəcə əhəmiyyətlidir.
Onun verdiyi qərar o insanın mənfəətləri ilə ziddiyyət təşkil etsə
də həqiqətən iman edənlər bu vəziyyətdən heç bir narahatçılıq hiss etməz
və dərhal razı olaraq peyğəmbərin hökmünə itaət edərlər. Allah bu
əhəmiyyətli itaət xüsusiyyətini Quranda belə bildirmişdir:
“Xeyr! Sənin Rəbbinə and
olsun ki, onlar öz aralarında baş verən çəkişmələrdə səni hakim hesab
etməyincə, sonra da verdiyin hökmlərə görə özlərində bir sıxıntı
duymadan tam təslim olmayınca iman gətirmiş olmazlar”
(Nisa Surəsi, 65)
Peyğəmbərimiz (səv)in bütün
qərarlarının daim Allahın qüdrəti altında olduğunu fərq edə bilməyən
bəzi zəif imanlı ya da ikiüzlü insanlar, Peyğəmbərimiz (səv)in hər
mövzudan xəbərdar olaraq məlumatlandırılmasına qarşı çıxmış və bu
mövzuda fitnə çıxarmağa çalışmışlar. Bu vəziyyətin bildirildiyi ayə
belədir:
“Onlardan elələri də var ki,
Peyğəmbərə əziyyət verib: “(O) (hər sözü eşidən) bir qulaqdır!” deyirlər.
De: “O, sizin üçün ancaq xeyirli sözlər eşidir. O, Allaha iman gətirir,
möminlərə də inanır. O, sizlərdən iman gətirənlər üçün bir rəhmətdir”.
Allahın Elçisinə əziyyət verənlər üçün isə üzücü bir əzab vardır”
(Tövbə
Surəsi, 61)
Bu kəslər imanın özünü
qavraya bilmədikləri və Peyğəmbərimiz (səv)i təqdir edib tanıya
bilmədikləri üçün onun hər şeydən xəbərdar olmasını cahiliyyət
zehniyyəti ilə qiymətləndirmişlər. Çünki cahil insanlar sahib olduqları
məlumatları xeyir, gözəllik, insanların yaxşılığı və təhlükəsizliyi üçün
istifadə etməzlər. Onlar bunu ancaq dedi-qodu və fitnə üçün istifadə
edir, insanları bir-birinə qarşı qoyaraq tələlər qurmağa çalışırlar.
Halbuki, Peyğəmbərimiz (səv) özünə gələn hər xəbərlə həm müsəlmanların
həm də müdafiəsi altındakı digər insanların təhlükəsizliyini,
sağlamlığını, dincliyini təmin etmiş, mümkün təhlükələri aradan
qaldıraraq, möminlərə qurulan tələləri pozmuş, iman zəifliyi içində
olanları taparaq onların imanlarını gücləndirəcək tədbirlər almış,
möminləri zəiflədəcək, şücaətlərini qıracaq bütün ehtimalların qarşısını
kəsmiş, möminlərə gözəllik və xeyir gətirəcək hər cür üsullar təyin
etmişdir. Bu səbəblə Allah ayələrdə onun "bir xeyir qulağı" olduğunu
bildirmişdir. Peyğəmbərimiz (səv)in hər sözü, hər qərarı, hər tədbirləri
möminlərə və əslində bütün insanlara xeyir və gözəllik gətirmişdir.
“Peyğəmbər öz Rəbbindən ona
nazil edilənə iman gətirdi, möminlər də (iman gətirdilər). Hamısı Allaha,
Onun mələklərinə, kitablarına və elçilərinə iman gətirdilər. (Onlar
dedilər): “Biz Onun elçiləri arasında fərq qoymuruq!” Onlar dedilər:
“Eşitdik və itaət etdik! Ey Rəbbimiz! Səndən bağış-lanma diləyirik dönüş
də yalnız Sənədir!”
(Bəqərə Surəsi, 285)
PEYĞƏMBƏRİMİZİ (səv) İNSANLARIN vİcdanlarını təsİr edəcək ŞƏKİLDƏ
Hİkmətlİ xəbəRlər verib qorxutmuşdur
Peyğəmbərimiz (səv)ə Quran
vəhy edildikdən etibarən həyatı boyunca insanları Allahın dininə
çağırmış, onlara doğru yolu göstərərək rəhbərlik etmişdir. Quranın bir
ayəsində Peyğəmbərimiz (səv)in belə xitab etməsi bildirilir:
De: “Bu, mənim yolumdur.
Mən və mənə tabe olanlar, mötəbər dəlillərə əsasən (insanları) Allaha
tərəf çağırırıq. Allah pakdır, müqəddəsdir. Mən də müşriklərdən deyiləm”
(Yusuf Surəsi, 108)
Quran ayələrindən aydın olduğu kimi Peyğəmbərimiz (səv) insanları
xəbərdar edib qorxudarkən və onlara Quranı, gözəl əxlaqı öyrədərkən bir
çox çətinliklərlə qarşılaşmışdır. Hər kəs hidayət əhli olmadığı üçün
qısqanclığından, kinindən, Peyğəmbərimiz (səv)ə çətinlik yaradan,
söylədiyi sözü qavrayamayanlar, başa düşdüyü halda
eşitməməzlikdən
gələnlər Peyğəmbərimiz (səv)in söylədiklərinə inandım dediyi halda
həqiqətdə inanmayıb iki üzlü işlər görənlər və buna bənzər pis əxlaq
göstərənlər olmuşdur. Peyğəmbərimiz (səv) bunlara baxmayaraq heç bir
zaman qorxmadan dini izah etməyə böyük bir qətiyyətlə davam etmişdir. Bu
kəslərin rəftarları bir ayədə belə açıqlanır:
De: “Bu, mənim yolumdur.
Mən və mənə tabe olanlar, mötəbər dəlillərə əsasən (insanları) Allaha
tərəf çağırırıq. Allah pakdır, müqəddəsdir. Mən də müşriklərdən deyiləm”
(Ali İmran Surəsi, 119)
De: “Mənə Allaha ibadət
etmək və Ona şərik qoşmamaq əmr edilmişdir. Mən (sizi) yalnız Ona (ibadət
etməyə) çağırıram və qayıdışım da yalnız Onadır!”
(Rəd Surəsi, 36)
Peyğəmbərimiz (səv)in
münafiqlərə qarşı rəftarı və dözümlülüyü isə ayədə belə bildirilir:
“Kitab verdiyimiz kəslər
sənə nazil edilənə sevinirlər. Firqələr arasında eləsi də vardır ki,
onun bir qismini inkar edirlər. De: “Mənə Allaha ibadət etmək və Ona
şərik qoşmamaq əmr edilmişdir. Mən (sizi) yalnız Ona (ibadət etməyə)
çağırıram və qayıdışım da yalnız Onadır!”
(Rəd Surəsi, 36)
Peyğəmbərimiz (səv)
münafiqləri xəbərdar etməyə davam etmiş, dinə və özünə qarşı düşmənçilik
bəsləmələrinə baxmayaraq bəlkə imtina edərlər və hidayət taparlar deyə
onlara dini ən təsirli şəkildə izah etmişdir. Münafiqlərin Peyğəmbərimiz
(səv)in izah etdiklərinə qarşı göstərdikləri rəftar isə” Nisa” surəsində
belə xəbər verilir:
“Sənə nazil edilənə və
səndən əvvəl nazil edilənlərə iman gətirdiklərini iddia edənləri
görmədinmi? Onlar mühakimə olunmaları üçün tağuta müraciət etmək
istəyirlər. Halbuki onlara tağuta inanmamaq əmr olunmuşdur. Şeytan isə
onları dərin bir azğınlığa salmaq istəyir. Onlara: “Allahın nazil
etdiyinə və Elçisinə tərəf gəlin!”– deyildikdə, münafiqlərin səndən
nifrətlə üz çevirdiklərini görürsən”
(Nisa Surəsi, 60-61)
Münafiqlərin bu iki üzlü
rəftarlarına baxmayaraq Peyğəmbərimiz (səv) onlara öyüd-nəsihət vermiş,
onların vicdanlarına təsir edərək doğrunu görmələrini təmin edəcək
şəkildə onlarla danışmışdır. Bir ayədə belə buyurulur:
“Onlar o kəslərdir ki,
Allah onların qəlblərində olanı bilir. Elə isə onlardan üz döndər,
onlara öyüd-nəsihət ver və özləri barədə onlara təsir göstərə biləcək
söz söylə”
(Nisa Surəsi, 63)
Özünə düşmən olan insanlara
öyüd vermək, səhvlərini açıq şəkildə söyləyərək onları doğru yola
çağırmaq əlbəttə ki, çətin bir məsuliyyətdir. Ancaq, Peyğəmbərimiz (səv)
kimi Allaha güvənən, hidayəti verənin Allah olduğunu bilən, insanlardan
deyil yalnız Allahdan qorxub çəkinən bir insan üçün hər işdə olduğu kimi
bunda da Allahın köməyi və asanlıqları vardır.
De: “Bu, mənim yolumdur.
Mən və mənə tabe olanlar, mötəbər dəlillərə əsasən, (insanları) Allaha
tərəf çağırırıq. Allah pakdır, müqəddəsdir. Mən də müşriklərdən deyiləm”
(Yusuf Surəsi, 108)
Allah Quranın bir çox
ayəsində pozğunluq içində olan insanları doğru yola yönəltmək, onları
təmizləmək və onlara ayələrini öyrətmək üçün elçilərini göndərdiyini
bildirir. Yuxarıda da ifadə edildiyi kimi Peyğəmbərimiz (səv) Allahın
ona verdiyi bu məsuliyyəti böyük bir səbr, şövq və qətiyyətlə həyatı
boyunca davam etdirmişdir. Vəfatına çox yaxın bir zamanda Vida
Xütbəsində belə müsəlmanları öyrətməyə və onlara öyüd-nəsihət verməyə
davam etmişdir.
Allahın Peyğəmbərimiz (səv)ə
verdiyi bu gözəl məsuliyyətlər ayələrdə belə bildirilir:
“Həmçinin öz içərinizdən
ayələrimizi sizə oxuyan, sizi (günahlardan) təmizləyən, Kitabı və
hikməti (Sünnəni) sizə öyrədən, habelə bilmədiklərinizi də sizə öyrədən
bir Elçi göndərdik”
(Bəqərə Surəsi, 151)
“Allah möminlərə, öz
aralarından onlara (Allahın) ayələrini oxuyan, onları (günahlardan)
təmizləyən, onlara Kitabı və Hikməti (Sünnəni) öyrədən bir Elçi
göndərməklə mərhəmət göstərmişdir. Halbuki əvvəllər onlar açıq-aydın
azğınlıqda idilər”
(Ali İmran Surəsi, 164)
“Savadsızlara özlərindən
elçi göndərən Odur. (Elçi) onlara (Allahın) ayələrini oxuyar, onları
(pis əməllərdən) təmizləyər, onlara Kitabı və Hikməti öyrədər. Halbuki
onlar əvvəllər açıq-aydın azğınlıq içində idilər”
(Cümə Surəsi, 2)
Allah bir ayəsində
Peyğəmbərimiz (səv)in nəsihətlərinin xatırlatma və qorxutma olduğunu
inananlar üçün "həyat verəcək şeylər" olduğunu bildirir. Ayədə belə
buyurulur:
“Ey iman gətirənlər!
(Peyğəmbər) sizi həyat verəcək şeylərə çağırdığı zaman Allahın və
Peyğəmbərinin çağırışına cavab verin. Bilin ki, Allah insanla onun qəlbi
arasındadır (onun istəyinə çatmasına mane ola bilər) və siz Onun
hüzuruna toplanılacaqsınız”
(Ənfal Surəsi, 24)
Bu səbəblə Peyğəmbərimiz
(səv)in çağırış və öyüdləri hər hansı bir insanın çağırışı kimi deyil.
Bu çağırışlara tabe olmaq, insanın dünyada və axirətdə qurtuluşu
deməkdir. Peyğəmbərimiz (səv)in hər çağırışında insanı pisliklərdən,
zülmdən, bədbinliklərdən, əzabdan qurtaracaq hikmətlər vardır.
Peyğəmbərimiz (səv)in hər öyüdü Allahın ilhamı olduğu üçün səmimi bir
müsəlman bu öyüdlərə könüldən təslim olaraq hidayət tapar.
Peyğəmbərimiz (səv)in
günümüzə çatan sözlərində onun möminlərə verdiyi gözəl nəsihətlər də
var. Bunlardan biri səhabəsi Muaz (r.a)a verdiyi öyüd-nəsihətdir. Ona
belə söylədiyi bildirilir:
"Muaz! Sənə Allahdan
qorxmağını, sözün doğrusunu söyləməyinə, sözündə durmagını, əmanətə
toxunmamağını, xəyanətdən uzaq olmağını, qonşu haqqını qorumağı, yetimə
qayğı göstərməyi, şirin sözlülüyü, bol-bol salam verməyini, işin
yaxşısını etməyini, az tamahkarlığı, imana sarılmağını, Quranı
dərinliyinə qədər anlamanı, axirət sevgisini, hesabdan qorxmağını,
təvazö qanadlarını endirməyini tövsiyə edirəm.
Muaz! Səni hikmət
sahiblərinə söyməkdən, doğru söyləyənə yalan danışmaqdan, günahkara
boyun əyməkdən, ədalətli bir hökmdara qarşı çıxmaqdan, yer üzündə fitnə
törətməkdən uzaq olmağı tövsiyə edirəm.
Muaz! Sənə hər daşın,
ağacın və divarın yanında harada olursan ol Allahdan qorxmağını,
işlədiyin hər günahın ardından gizlisini gizli, aşkar olanına da aşkar
tövbə etməyini tövsiyə edirəm ".
Peyğəmbərimiz (s.əv.)
yaxınlarını və müsəlmanları belə öyrətmiş və onları hər zaman gözəl
xasiyyətli olmağa çağırmışdır.
Sami Əfəndi (1838-1912).
Cel'i daxilində lövhə. Kəlam-ı nəzakətli; "Hikmətin başı Allah
qorxusudur."
“Allah iman gətirənlərin
Himayədarıdır, onları zülmətlərdən nura çıxarır. Kafirlərin dostları isə
tağutlardır, onları nurdan zülmətə salarlar. Onlar Od sakinləridirlər və
orada əbədi qalacaqlar”
(Bəqərə Surəsi, 257)
“Məgər onlara özlərindən
əvvəlkilərin – Nuh, Ad və Səmud camaatının, İbrahim qövmünün, Mədyən
əhalisinin və alt-üst edilmiş kəndin (Lut tayfasının) xəbərləri gəlib
çatmayıbdırmı? Elçiləri onlara açıq-aydın dəlillər gətirmişdilər. Allah
onlara zülm etmədi, lakin onlar özləri özlərinə zülm edirdilər”
(Tövbə Surəsi, 70)
“İnsanlar elə güman edirlər
ki, təkcə: “İman gətirdik!”– demələri ilə onlardan əl çəkiləcək və onlar
imtahan edilməyəcəklər? Biz onlardan öncəkiləri də sınaqdan keçirmişdik.
Sözsüz ki, Allah doğru danışanları da, yalançıları da aşkara
çıxardacaqdır. Bəlkə yaramaz işlərə yol verənlər Bizdən gizlənib
özlərini xilas edəcəklərini zənn edirlər? Onlar nə yarıtmaz düşüncələrə
dalırlar”
(Ənkəbut Surəsi, 2-4)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv) danışıqlarında DAİM Allahı zİkr edərdİ
Peyğəmbərimiz (səv) Allahın
"Onu tərifləyərək Uca tut" (İsra Surəsi, 111) ayəsiylə bildirdiyi
əmrinə uyğun olaraq bir mövzunu izah edərkən, möminlərə öyüd-nəsihət
verərkən, insanlara səslənərkən və ya dua edərkən həmişə Rəbbimizi ən
uca və ən gözəl adları ilə anar, Onun gücünü, üstünlüyünü və böyüklüyünü
zikr edərdi. Allah Peyğəmbərimiz (səv)ə insanlara necə xitab etməsi
lazım olduğunu bu ayələrlə bildirmişdir:
De: “Ey
mülkün sahibi Allahım! Sən istədiyin kəsə mülkü verir və istədiyindən də
onu geri alırsan; istədiyin kimsəni yüksəldir və istədiyini də
alçaldırsan. Xeyir (yalnız) Sənin Əlindədir. Həqiqətən, Sən hər şeyə
qadirsən. Sən gecəni gündüzə qatır, gündüzü də gecəyə qatırsan; ölüdən
diri çıxarır, diridən isə ölü çıxarırsan. Sən istədiyin kəsə hesabsız
ruzi verirsən”. De: “Kökslərinizdə olanı gizlətsəniz də, üzə çıxarsanız
da, Allah onu bilir. O, göylərdə və yerdə olanları da bilir. Allah hər
şeyə qadirdir” (Ali İmran Surəsi, 26-27-29)
De ki: " Hökm yalnız
Allahındır. O, doğru xəbəri verər və O, ayırd edənlərin ən yaxşısıdır."
(Ənam Surəsi, 57)
De ki: "Ey insanlar, mən
Allahın sizin hamınıza göndərdiyi bir elçisiyəm (peyğəmbəri). Ki
göylərin və yerin hökmü Onundur. Ondan başqa ilah yoxdur, O dirildir və
öldürür. Elə isə Allaha və ümmi peyğəmbər olan Rəsuluna iman edin. O da
Allaha və Onun sözlərinə inanır. Ona iman gətirin ki hidayətə çatmış
olarsınız” (Əraf Surəsi, 158)
De: “Əgər Rəbbimin
Sözlərini yazmaq üçün dəniz mürəkkəb olsaydı və bir o qədər də ona əlavə
etsəydik belə Rəbbimin Sözləri qurtarmadan öncə dənizin (suyu)
qurtarardı”. (Kəhf Surəsi, 109)
De: “O Allah Təkdir! Allah
Möhtac deyildir. O, nə doğub, nə doğulub, Onun bənzəri də yoxdur”.
(İxlas Surəsi, 1-4)
“Kim Allahla
qarşılaşacağına ümid bəsləyirsə, (qoy bilsin ki) Allahın
müəyyənləşdirdiyi zaman hökmən gələcəkdir. O, Eşidəndir, Biləndir”.
(Ənkəbut Surəsi, 5)
Kim cəhd etsə (səy
göstərsə) yalnız öz nəfsi üçün cəhd etmiş olar. Həqiqətən Allahın
aləmlərə ehtiyacı yoxdur”.
(Ənkəbut Surəsi, 6)
Peyğəmbərimiz (səv) bir
müsəlmana öyüd-nəsihət verərkən də ona əvvəl Allahın ucalığını
xatırlatmış və belə demişdir:
"Allahdan başqa heç bir
ilah yoxdur, o təkdir, şəriksizdir. Ərş və səmanın mülkü Ona məxsusdur.
Bütün həmdlər Onadır, O hər şeyə qadirdir." de ... Qovulmuş şeytandan
Allaha sığın ".
Peyğəmbərimiz (səv)in hər
halını, əxlaqını və təqvasını özünə örnək alan, Qurana və Peyğəmbərimiz
(səv)in sünnəsinə uyğun olaraq hər möminin danışması da insanlara Allahı,
Onun gücünü və böyüklüyünü xatırladan, daim Allahı çağıran, insanlara
Allahı sevdirən və Ondan qorxub çəkinmələrinə vəsilə olan bir üslubda
olmalıdır. Möminin hər sözündə Allahı unutmadığı, hər zaman Rəbbimizə
yönəldiyi müəyyən olmalıdır.
Peyğəmbərimiz (səv)
möminlərə hər zaman Allahı sevmələrini və özünü də Allahı sevdikləri
üçün sevmələrini nəsihət etmişdir. Bir hədisdə belə bildirilir:
"Sizə vermiş olduğu
nemətlərindən ötrü Allahı sevin, məni də Allah məni sevdiyi üçün sevin"
.
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv) "müjdə verən" İDİ
Allah "Ey Peyğəmbər!
Həqiqətən, Biz səni şahid, müjdəçi və xəbərdar edən olaraq göndərdik" (Əhzab
Surəsi, 45) ayəsində Peyğəmbərimiz (səv)in bir müjdəçi və xəbərdarçı
olduğunu bildirir. Peyğəmbərimiz (səv) insanları həm cəhənnəm əzabına
qarşı xəbərdar edib qorxutmuş, həm də onları dünyada yaxşıların daim
üstün gələcəyi, axirətdə isə sonsuz cənnət həyatı ilə müjdələmişdir.
Peyğəmbərimiz (səv) bu xüsusiyyəti Quran ayələrində belə bildirilir:
“Biz səni haqq ilə
müjdələyən və xəbərdarlıq edən (bir peyğəmbər) göndərdik. Cəhənnəm
sakinləri barəsində isə sən sorğu-sual olunmayacaqsan”.
(Bəqərə Surəsi,
119)
“Biz (Quranı) haqq olaraq
nazil etdik, o da haqq olaraq nazil oldu. Səni də ancaq müjdə verən və
xəbərdar edən (bir elçi )kimi göndərdik”
(İsra Surəsi, 105)
“Şübhəsiz ki, bu, aləmlərin
Rəbbindən nazil edilmişdir. sənin qəlbinə ki, xəbərdar edənlərdən olasan”
(Şuəra Surəsi, 192-194)
“Biz səni bütün insanlara
müjdə verən və xəbərdarlıq edən (bir peyğəmbər) kimi göndərdik. Lakin
insanların çoxu (bunu) bilmir”
(Səba Surəsi, 28)
Peyğəmbərimiz (səv)i nümunə
götürərək onun sünnəsinə uyanlar da onun kimi insanları xəbərdar edən və
onlara müjdələr verən kəslər olmalıdırlar. Necə ki Peyğəmbərimiz (səv)
də ümmətinə müjdə verənlərdən olmalarını belə buyurmuşdur:
"Asanlaşdırın,
çətinləşdirməyin. Müjdələyin, nifrət etdirməyin. Bir-birinizlə yaxşı
dolanın, ixtilafa düşməyin"
Müjde vermək möminlərin
şövq və həyəcanlarını artırar, etdikləri yaxşı işlər daha çalışqan və
müvəffəqiyyətli olmalarına vəsilə olar. Etdiyi işi, qarşılığını cənnətdə
bir gözəllik olaraq alacağını ümid edən adam, əlbəttə ki işini
monotonluq içində, bir vərdişlə və ya məcburiyyətdən edən adamdan daha
çox fərqli bir ruh halı və rəftar içində olacaq. Allah bu səbəblə
Peyğəmbərimiz (s.ə,v) a "Möminləri də (döyüşə) təşviq et!" (Nisa
Surəsi, 84) şəklində buyurmuşdur.
Allah bir başqa ayəsində
isə, "Möminlərə müjdə ver ki, onlara Allah tərəfindən böyük bir lütf
nəsib olacaqdır" (Əhzab Surəsi, 47) şəklində bildirir. Allahın
əmrinə və Peyğəmbərimiz (səv)in əxlaqına uyğun olaraq hər mömin, bütün
Müsəlmanları müjdələmək və onları təşviq edərək şövqləndirmək məsuldur.
Mənfi danışmaq, asan olan işləri çətin kimi göstərib möminləri
döndərməyə çalışmaq, gözəllikləri, Allahın Quranda verdiyi müjdələri
unutduraraq Müsəlmanları qəflətə salmaq müsəlmana yaraşan bir rəftar
deyil. Quran əxlaqına uyğun olan Peyğəmbərimiz (səv) kimi Allahın
Müsəlmanlara vəd etdiyi gözəllikləri tez-tez xatırlatmaq və onları
həmişə canlı və şövqlü tutmaqdır.
Hüseyn Müqəddəs, "MaşaAllah"
yazılı xətt.
Peyğəmbərimiz (səv)ə
müjdələməsi əmr edilən mövzulardan biri Allahın günahları bağışlayan
olmasıdır:
... (Qullarıma mənim bu
sözümü) de: “Ey Mənim özlərinə qarşı həddi aşmış qullarım! Allahın
rəhmindən ümidinizi üzməyin. Şübhəsiz ki, Allah bütün günahları
bağışlayır. O, həqiqətən, Bağışlayandır, Rəhmlidir!”
(Zumər Surəsi, 53)
“Ayələrimizə iman
gətirənlər sənin yanına gəldikdə (onlara) de: “Sizə salam olsun!
Rəbbiniz Özünə rəhmli olmağı əzəldən yazmışdır; sizlərdən hər kəs
avamlığı üzündən pis iş görsə, sonra tövbə edib (əməllərini) islah etsə,
(Allah onu bağışlayar). Həqiqətən O, Bağışlayandır, Rəhmlidir”.
(Ənam
Surəsi, 54)
Digər bir müjdə mövzusu isə
cənnətdir:
De: “Sizə bunlardan daha
yaxşısı barədə xəbər verimmi? Allahdan qorxanlar üçün Rəbbi yanında (ağacları)
altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağları, pak
zövcələr və Allahın rizası vardır”. Allah qullarını görür.
(Ali İmran
Surəsi, 15)
“İman gətirib saleh əməllər
edənlərə müjdə ver ki, onlardan ötrü (ağacları) altından çaylar axan
Cənnət bağları vardır. Hər dəfə onun meyvələrindən onlara ruzi
verildikcə: “Bu ki, əvvəlcə (dünyada) bizə verilən ruzidir!”– deyəcəklər.
Halbuki onlara (dünyadakının ) oxşarı veriləcəkdir. Onlardan ötrü orada
pak zövcələr var və onlar orada əbədi qalacaqlar”
(Bəqərə surəsi, 25)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv) qövmünə ÖZÜNÜN DƏ BİR İNSAN olduğunu xatırlatmışdır
İnkar edənlərin əsas
xüsusiyyətlərindən biri qürurdur. Bu qürurları səbəbiylə Allahın
elçilərinə itaət etməyi rədd etmiş və itaət etməmək üçün müxtəlif
bəhanələr udurmuşlar. Bu bəhanələrinin biri isə elçilərə ancaq
fövqəlbəşər bir varlıq olsalar itaət edəcəklərini bildirmələridir.
Peyğəmbərimiz (səv) isə qövmünə özünün Allaha qul olan bir insan
olduğunu, onların bu gözləmələrinin yersiz olduğunu və qurtuluşa çatmaq
üçün Allaha yönəlmələrini söyləmişdir. Bu mövzudakı Quran ayələrində
Allah Peyğəmbərimiz (səv)a bunları söyləməsini əmr etmişdir:
De: “Mən də sizin kimi bir
insanam. Mənə vəhy olunur ki, sizin ilahınız Tək olan İlahdır. Kim Rəbbi
ilə qarşılaşacağına ümid bəsləyirsə yaxşı işlər görsün və icra etdiyi
ibadətlərində Rəbbinə heç kəsi şərik qoşmasın!”
(Kəhf Surəsi, 110)
De: “Əgər yer üzündə
arxayın gəzib dolaşanlar mələklər olsaydı əlbəttə onlara göydən bir
mələk (elçi) göndərərdik”. De: “Mənimlə sizin aranızda Allahın şahid
olması yetər. Həqiqətən O, qullarından Xəbərdardır, (nə etdiklərini)
Görəndir”.
(İsra Surəsi, 95-96)
Peyğəmbərimiz (səv) qövmünə
özünün də Müsəlman olmaqla və Allaha itaət etməklə əmr olunduğunu və
özünün yalnız xəbərdarliq etməklə məsul olduğunu, inkar edənlərin
rəftarlarından məsul tutulmayacağını da bildirmişdir. Bunu xəbər verən
ayələr belədir:
De: “Mənə ancaq bu şəhərin
(Məkkənin) Rəbbinə ibadət etmək əmr edilmişdir. O şəhər ki, (Rəbbim) onu
haram buyurmuşdur. Hər şey yalnız Onundur. Mənə əmr olunub ki, müsəlman
olum və Quran oxuyum!” Kim doğru yolda olsa, yalnız özü üçün doğru yolda
olmuş olar. (Haqq yoldan) azana isə (belə) de: “Mən ancaq xəbərdar
edənlərdənəm!” De: “Həmd olsun Allaha! O Öz dəlillərini sizə göstərəcək
siz də onları tanıyacaqsınız. Rəbbim sizin etdiyiniz əməllərdən xəbərsiz
deyildir!”
(Nəml Surəsi, 91-93)
“Səbr et! Sənin səbrin
ancaq Allahdandır. Onlara görə kədərlənmə və qurduqları hiylələrdən ötrü
də sıxılma. Həqiqətən də Allah (Ondan) qorxanlar və yaxşı işlər
görənlərlədir”.
(Nəhl Surəsi, 127-128)
“Onlara bir ayə gəldikdə:
“Allahın elçilərinə verilənin bənzəri bizə də verilməyincə iman
gətirməyəcəyik”– dedilər. Allah peyğəmbərliyini kimə verəcəyini daha
yaxşı bilir. Günahkarlar qurduqları hiylələrə görə Allah dərgahında
rəzil olacaq və şiddətli əzab çəkəcəklər”.
(Ənam Surəsi, 124)
“Sizə bir uğur nəsib olsa (bu)
onları kədərləndirər. Sizə bir fəlakət üz verdikdə isə buna
fərəhlənərlər. Əgər səbr etsəniz və (Allahdan) qorxsanız, onların
qurduğu hiylə sizi ziyana sala bilməz. Həqiqətən Allah onların nə
etdiklərini əhatə edir”.
(Ali İmran Surəsi, 120)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv) MÜSƏLMANLARIN Çətİnlİklərİnİ ASANLAŞDIRMIŞDIR
Peyğəmbərimiz (səv)
yuxarıda sayılan xüsusiyyətləri ilə möminlərin ağıllarına gəlməyəcəkləri
və ya çətinliklə edəcəkləri işlərdə onlara yol göstərmişdir. Bununla
yanaşı insanların bir qismi öz-özlərinə zülm etməyə, özlərinə çətinlik
törətməklə, öz ağıllarından qaydalar çıxarıb, bu qaydalara riayət edərək
nicat tapacaqlarına inanmalarıdır. Tarix boyunca dinlərin təhrif
edilməsinin altında yatan səbəblərdən biri də insanların bu
xüsusiyyətidir. Bir çox birlik dində olmayan qaydalar uydurmuş, bunlara
riayət edilərsə da təqvalı olacaqlarına özlərini və insanları
inandırmışlar. Peyğəmbərimiz (səv)in ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən
biri isə, insanlar üzərindəki bu öz əlləriylə meydana gətirdikləri
çətinlikləri aradan qaldırmasıdır. Allah bir ayəsində Peyğəmbərimiz (səv)in
bu xüsusiyyətini belə bildirir:
“O kəslər ki, yanlarındakı
Tövrat və İncildə haqqında yazılmış olduğunu gördükləri elçinin –
yazıb-oxumaq bilməyən peyğəmbərin, ardınca gedərlər. O (peyğəmbər)
onlara yaxşı işlər görməyi buyurar, pis əməlləri isə qadağan edər,
onlara pak şeyləri halal, murdar şeyləri isə haram edər. Onların ağır
yüklərini yüngülləşdirər və onları buxovlardan xilas edər. Ona iman
gətirən, onu dəstəkləyən, ona kömək edən və onunla göndərilmiş nurun (Quranın)
ardınca gedənlər isə nicat tapanlardır”.
(Əraf Surəsi, 157)
Ayədə bildirilən "ağır yük"
və "zəncirlər" insanların üzərlərindəki çətinliklərdir. Peyğəmbərimiz (səv)
isə həm həyatı ilə onlara nümunə olub, həm də ayədə bildirildiyi kimi
onları yaxşılığa dəvət edib, pisliklərdən çəkindirərək, insanların
üzərlərindən çətinlikləri aradan qaldırmışdır.
Peyğəmbərimiz (səv)in ən
gözəl nümunə olduğu mövzulardan biri də təqvası yəni sadəcə Allahın
rizasını gözləyən rəftarıdır. Peyğəmbərimiz (səv) yalnız Allahdan qorxub
çəkindiyi və heç bir zaman insanların istəklərinə uymadığı üçün daim ən doğru yolda olmuşdur. Quran əxlaqının bu
xüsusiyyəti insan üçün böyük bir asanlıq və gözəllikdir. İnsanları
məmnun etməyə, özünü onlara bəyəndirməyə çalışan, həm Allahın, həm də
insanların razılığını axtararaq, təqdir və tərif arxasından qaçan kəslər
üçün hər etdikləri iş böyük bir ağırlıqdır. Belə insanlar həm içlərindən
gəldiyi kimi səmimi, azad düşünüb davranamazlar, həm də hər insanı eyni
anda məmnun edə bilməyəcəkləri üçün axtardıqları tərif və təqdiri də
tapa bilməzlər. Ən kiçik bir səhvlərində belə çaxnaşmaya düşər, gözünə
girməyə çalışdıqları kəslərin narazı olduqlarını gördükdə onların hörmət
və etibarını itirmə qorxusunu daşıyırlar.
Halbuki, sadəcə Allahın
rizasını gözləyən, yalnız Allahdan qorxub çəkinən Müsəlmanlar heç bir
zaman bacara bilməyəcəkləri və onlara dünyada və axirətdə çətinlik və
itki gətirəcək bir yükün altına girməzlər. Heç bir zaman insanların
məmnuniyyəti, nə düşündükləri, qınanılacaqları kimi mövzuları
düşünməzlər. Bu səbəblə hər vaxt rahat və dinclik içindədirlər. Bir
səhvləri olduğunda da bunun hesabını yalnız Allaha verəcəklərini, yalnız
Allahdan bağışlanma diləmələri lazım olduğunu bildikləri üçün yenə bir
çətinlik və narahatlıq içində olmazlar.
Budur,Peyğəmbərimiz (səv)
həm sözləri həm də halı ilə möminlərə ixlasla yaşamağı öyrətmiş və bütün
insanlıq üçün ağır bir yük olan "insanların razılığını güdməyi" onların
üzərindən götürmüşdür. Əlbəttə bu, Peyğəmbərimiz (səv)in inananların
üzərindən götürdüyü çətinliklərdən yalnız biridir. Hz. Məhəmməd (səv) bu
şəkildə dünyada və axirətdə xeyir və gözəllik gətirəcək bir çox mövzuda
bütün Müsəlmanlara nümunə olmuşdur.
Allah ixlaslı bir insanla Allaha şərik və şəriklər qaçan
kimsənin bir olmayacağını ayədə belə bildirir:
“Allah bir-biri ilə çəkişən
bir neçə şərikli ağası olan kişi ilə tək bir ağası olan kişini məsəl
çəkir. Onlar məsəlcə eyni ola bilərmi? Həmd Allaha məxsusdur, lakin
onların əksəriyyəti (bunu) bilmir”.
(Zumər Surəsi, 29)
Peyğəmbərimiz (səv)in
möminlərin onlardan qaldırdığı tək çətinlik şirk deyil. Peyğəmbərimiz (səv)
insanlara ağır gələn, onlara çətinlik verən hər cür çətinliyi aradan
götürmüş, onları ən asan və ən gözəl olana çağırmış və hər şeyin həllini
göstərmişdir. Bu səbəblə Peyğəmbərimiz (səv)in sünnəsinə uyanlar dinc və
asan bir həyat yaşayarlar. Peyğəmbərimiz (səv)in bu mövzudakı hədis-i
şəriflərindən bəziləri belədir:
"... Sən, yəqin bir imanla,
tam bir razılıq ilə Allah üçün işə müqtədir olaraq çalış; əgər buna
müqtədir ola bilməzsənsə xoşuna gəlməyən şeydə səbirdə çox xeyr var.
Bunu da bil ki nüsrət səbirlə birlikdə gəlir, qurtuluş da çətinliklə
gəlir, çətinlikdə də asanlıq vardır, bir çətinlik iki asanlığa əsla
məğlub etməyəcəkdir "
"Çətinlik gəlib bu qayanın
içinə girsə mütləq asanlıq arxasından gəlib içəri girər və oradan
çətinliyi çıxarar"
“Yoxsa elə hesab edirsiniz
ki, Allah sizlərdən cihad edənləri, Allahdan, Onun Elçisindən və
möminlərdən başqasını özlərinə sirdaş tutmayanları sınamadan siz sərbəst
buraxılacaqsınız? Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır”
(Tövbə Surəsi, 16)
“O kəslər ki, yanlarındakı
Tövrat və İncildə haqqında yazılmış olduğunu gördükləri elçinin –
yazıb-oxumaq bilməyən peyğəmbərin, ardınca gedərlər. O (peyğəmbər)
onlara yaxşı işlər görməyi buyurar, pis əməlləri isə qadağan edər,
onlara pak şeyləri halal, murdar şeyləri isə haram edər. Onların ağır
yüklərini yüngülləşdirər və onları buxovlardan xilas edər. Ona iman
gətirən, onu dəstəkləyən, ona kömək edən və onunla göndərilmiş nurun (Quranın)
ardınca gedənlər isə nicat tapanlardır”
(Əraf Surəsi, 157)
PEYğəMBəRİMİZ (səv) MÖMİNLƏRƏ ÇOX SADİQ VƏ Şəfqətlİydİ
Peyğəmbərimiz (səv) çox
şəfqətli, anlayışlı, sevgi dolu bir insan idi. Dostlarının, yaxınlarının,
özünə tabe olan bütün möminlərin maddi və mənəvi hər cür problemi ilə
maraqlanar, sağlamlıqları, təhlükəsizlikləri, sevinci üçün bütün
tədbirlər görər, onlara qoruyucu qanadlarını gərər, imanını və
təqvalarını davamlı möhkəmlədərək axirət həyatlarını düşünərdi.
Peyğəmbərimiz (səv)in bütün insanlığa nümunə olan gözəl xüsusiyyətləri
ayələrdə belə bildirilir:
“Sizə özünüzdən elə bir
Elçi gəldi ki, sizin əziyyətə düşməyiniz ona ağır gəlir. O sizə qarşı
qayğıkeş, möminlərə şəfqətli, rəhmlidir”
(Tövbə Surəsi, 128)
“Sənə tabe olan möminləri
qanadının altına al (onlara qarşı təvazökar ol)!”
(Şuəra Surəsi, 215)
Peyğəmbərimiz (səv)in
öyrətdiyi möminlər də onun gözəl xüsusiyyətlərini özlərinə nümunə
götürdükləri üçün Quranda da zikr edilərək bütün insanlığa edilən
fədakarlıqlarda şəfqətli və mərhəmətli rəftarlarda olduqlarını
bildirmişlər. Bir ayədə möminlərin bir-birləri üçün etdikləri
fədakarlıq belə izah edilər:
“Mühacirlərdən Mədinədə
yurd salmış və iman gətirmiş kimsələr öz yanlarına hicrət edənləri sevir,
onlara verdiklərinə görə qəlblərində peşmançılıq hissi duymurlar. Hətta
özləri ehtiyac içində olsalar belə, onları özlərindən üstün tuturlar.
Nəfsinin tamahından qorunan kimsələr nicat tapanlardır” (Həşr Surəsi, 9)
“Hər kim yaxşı əməllə
gəlsə, ona daha yaxşısı (Cənnət) verilər. Onlar o gün dəhşətli qorxu
hissindən uzaq olarlar”
(Nəml Surəsi, 89)
“Pis əməllə gələnlər isə
üzüstə oda atılarlar. (Onlara deyilər:) “Məgər siz ancaq etdiyiniz
əməllərə görə cəzalandırılmırsınızmı?”
(Nəml Surəsi, 90)
Peyğəmbərimiz (səv)in
öyrətdiyi və Quran ayələrinə könüldən bağlı möminlər əsirlərə qarşı belə
qoruyucu rəftarlar göstərmişlər. Onların bu nümunə əxlaqları ayələrdə
belə bildirilir:
“Onlar özlərinin
istədikləri şeylərdən kasıba, yetimə və əsirə də verərlər (və deyərlər):
“Biz sizi yalnız Allahın Üzü xatirinə yedirdirik və sizdən nə əvəzini,
nə də minnətdarlıq gözləmirik! Əslində biz Rəbbimizdən gələ bilən çox
kəskin və ağır bir gündən ehtiyat edirik!”
(İnsan Surəsi, 8-10)
Peyğəmbərimiz (səv)
səhabələrinə də mərhəmətli olmalarını xatırlatmış və onlara ən gözəl
nümunə olmuşdur:
"Mərhəmət edin, mərhəmət
olunasınız. Əfv edin, əfv olunasınız. Təəssüf günahlarına bilərək davam
edib, istiğfar etməyənlərə."
"Mərhəmət etməyənə mərhəmət
edilməz."
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İn mömİnlər üçün bağışlanma dİləməsİ və dua etməsİ
Peyğəmbərimiz (səv)in
möminlərə olan sevgisinin və düşkünlüyünün bir nəticəsi olaraq onların
səhvləri üçün Allahdan bağışlanma diləmişdi. Allahın Peyğəmbərimiz (səv)ə
bu mövzudakı əmrləri isə bu şəkildədir:
“Ey Peyğəmbər! Mömin
qadınlar Allaha heç bir şərik qoşmayacaqlarına, oğurluq və zina
etməyəcəklərinə, uşaqlarını öldürməyəcəklərinə, əlləri ilə ayaqları
arasından olanı yalanla ört-basdır etməyəcəklərinə (ərlərindən olmayan
uşaqlarını onlara isnad etməyəcəklərinə) və heç bir yaxşı işdə sənə
qarşı çıxmayacaqlarına dair sənə beyət etmək üçün yanına gəldikləri
zaman onların beyətini qəbul et və Allahdan onlar üçün bağışlanma dilə.
Həqiqətən Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir”
(Mumtəhənə Surəsi, 12)
“Bil ki, Allahdan başqa (ibadətə
layiq olan) heç bir məbud yoxdur. Sən həm öz günahlarının, həm də mömin
kişilərlə mömin qadınların bağışlanmasını dilə. Allah gəzib-dolaşdığınız
yeri də, gecələyəcəyiniz məskəni də bilir”
(Muhəmməd surəsi, 19)
" Əgər onlar bəzi işləri
üçün səndən izin istəsələr onlardan istədiyin kəsə izin ver və onlar
üçün Allahdan bağışlanma dilə. Həqiqətən Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir"
(Nur Surəsi, 62)
Allah Tövbə surəsində isə
Peyğəmbərimiz (səv)ə möminlər üçün dua etməsini belə bildirir:
"Onlar üçün dua et. Çünki
sənin duan onlar üçün bir təskinlikdir. Allah Eşidəndir, Biləndir" (Tövbə
Surəsi, 103)
Ayədə bildirildiyi kimi
Peyğəmbərimiz (səv)in duası möminlər üçün bir sakitlik və rahatlığa
vəsilə olmuşdur. Bunu heç unutmamaq lazımdır ki, ürəyə dinclik və
rahatlıq verən yalnız Allahdır. Allah möminlərin vəlisi, qoruyucusu
olaraq vəkil etdiyi peyğəmbərinin duasını möminlərin rahatlığı, dincliyi
üçün vasitə etmişdir. Rəbbimizin şəfqəti, mərhəməti,möminləri əsirgəyən
və qoruyan olması ən çox Peyğəmbərimiz (səv)in əxlaqında təcəlli
etməkdədir.
Peyğəmbərimiz (səv) bir
sözüində möminlərə dua haqqında əhəmiyyətli bir mövzunu belə
xatırlatmışlar:
"Razılıqdan
əmin olaraq Allaha dua edin."
“Yaxşı iş görənlər üçün ən
yaxşısı (Cənnət) və bundan da üstünü (Allahı görmək) vardır. Onların
üzünü nə bir qubar, nə də bir zillət bürüyər. Onlar Cənnət
sakinləridirlər və orada əbədi qalacaqlar”
(Yunus Surəsi, 26)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İN
MÜSƏLMANLARIN mənfəətlərİ üçün ALDIĞI sədəqəLƏR ONLARIN təmİzlənməsİnə
səbəb olmuşdur
Allah Tövbə surəsinin
103-cü ayəsinin əvvəlində "Onların mallarından sədəqə götür ki,
bununla onları pak edib təmizə çıxarasan" şəklində buyurur. Yəni
Allah çox sevimli qulu olan Peyğəmbərimiz (səv)in Müsəlmanların mənfəəti
üçün aldığı sədəqələri vəsilə edərək möminləri təmizləyib
paklaşdıracağını bildirir. Peyğəmbərimiz (səv) Allahın elçisidir və hər
sözündə və hər rəftarında Rəbbimizin əmrlərinə və göstərdiyi yolla
getmişdir. Peyğəmbərimiz (səv)in gözəl əxlaqının və üstün rəftarının
qaynağı onun şirk qoşmadan, başqa bir yol göstərici olmadan, hər zaman
Allaha yönəlməsidir. Allahın ona əmr etdiyi hər əmri yerinə yetirdiyi
üçün bütün aləmlərə nümunə, bənzərsiz gözəllikdə bir əxlaq və rəftar
qazanmaqdadır.
Bu həqiqət bütün
Müsəlmanlar üçün yol göstərici olmalıdır və inananlar yalnız Allahın
vəhyi olan Qurana uyğun olaraq və peyğəmbərimiz (səv)in verdiyi gözəl
əxlaqı yaşayaraq, bütün aləmlərə nümunə bir rəftar və əxlaq
göstərməlidirlər.
“Biz yer üzündə olan hər
şeyi onun özünə məxsus bir bəzək timsalında etdik ki, insanlardan
hansının əməlcə daha gözəl olduğunu sınaqdan keçirək”
(Kəhf Surəsi, 7)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv) mömİnlərlə MƏSLƏHƏTLƏŞƏRDİ
Peyğəmbərimiz (səv) Allahın
əmrinə tabe olaraq möminlərlə müşavirə edər, onların fikirlərini
öyrənərdi. Bu mövzunun əmr edildiyi ayə belədir:
"… Sən onların günahından
keç (Allahdan) onların bağışlanmalarını dilə və görəcəyin işlər barədə
onlarla məsləhətləş. Qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et!
Həqiqətən Allah təvəkkül edənləri sevir"
(Ali İmran Surəsi, 159)
Peyğəmbərimiz (səv)
möminlərin də fikirlərini öyrəndikdən sonra qərarını verər və nəticəsi
üçün Allaha təvəkkül edərdi. Unudulmaması lazım olan çox əhəmiyyətli bir
həqiqət, alınan qərarların hamısının Allah qatında əvvəldən müəyyən
olmasıdır. Allah taledə hər qərarı, hər qərarın nəticəsini təyin
etmişdir. Bir mövzu haqqında məsləhətləşmə və sonra mövzunu bir hökmə və
ya nəticəyə bağlamaq isə möminlər üçün bir ibadətdir. Peyğəmbərimiz (səv)
bu həqiqəti bilərək, möminlərlə danışmış, qərarını vermiş ancaq qərarın
nəticəsi üçün Allaha güvənərək, Allahın ən xeyirli nəticənin
yaradacağını bilmişdir.
Məsləhət etmək möminlər
üçün də gözəl və xeyirli nəticələr gətirə biləcək bir davranışdır. Hər
şeydən əvvəl məsləhət edən adam təvazökar davranaraq gözəl əxlaq
göstərir. Məsələn, peyğəmbərimiz (səv) ümmətinin içində ən çox ağla
sahib, ən bəsirətli və ən fərasətli olan adamdır. Buna baxmayaraq
ətrafındakılarla danışması, onların fikirlərini öyrənməsi, onların bir
mövzuya gətirəcəkləri həllərin nələr olacağını soruşması onun nə qədər
təvazökar bir insan olduğunun göstəricisidir.
“Kim (Qiyamət günü)
yaxşılıq gətirərsə ona gətirdiyinin on qat əvəzi verilər. Kim pislik
gətirərsə ona ancaq gətirdiyinin misli qədər cəza verilər. Onlara
haqsızlıq edilməz”
(Ənam Surəsi, 160)
“Göylərdə və yerdə nə varsa
Allahındır. (Bu, Allahın) pislik edənlərə əməllərinin cəzasını verməsi,
yaxşılıq edənləri isə ən gözəli ilə (Cənnətlə) mükafatlandırması üçündür”
(Nəcm Surəsi, 31)
Möminlər də, hər mövzuda
təvazökarlıq göstərib, "bunu məndən yaxşı onsuz da kim bilər" demədən,
digər kəslərə müzakirə etdikdə bunun xeyir və gözəlliklərini bir çox
baxımdan görəcəklər. Beləliklə Peyğəmbərimiz (səv)in bir rəftarını
tətbiq edib ona bənzəyəcəklər, möminlərə göstərdikləri təvazökarlıq və
hörmət səbəbiylə də Allahın və möminlərin sevgisini qazanacaqlar. Bütün
bunların yanında ağıllarını bəyənmək kimi bir bəladan uzaq dayanmış
olacaqlar. Ayrıca Allah Quranda “Şübhəsiz ki bu açıq-aydın bir
sehrdir!”– dedilər. (Yunus Surəsi, 76) şəklində bildirir. Bu
səbəbdən insan yalnız öz ağlına güvənməyib, başqalarının ağıl, düşüncə
və məlumat təcrübələrini faydalandığında daha çox yaxşı nəticələr əldə
edə bilər. Tək ağıl yerinə, danışdığı adam məsələn 10 ağla sahib olar.
Peyğəmbərimiz (səv) möminlərə bir-birləri ilə müşavirə etmələrini belə
xatırlatmışdır:
"Kim bir işə girişmək istər
və bu barədə Müsəlman biri ilə məsləhətləşsə, qəti qərarı əldə edərsə
Allah onu işlərin ən doğrusunda müvəffəq edər"
Allahın Quranda insanlar
üçün göstərdiyi hər yol və peyğəmbərimiz (səv)in timsalında gördüyümüz
hər rəftar bizim üçün ən xeyirlisi və ən gözəlidir. Məsləhət etmək
bunlardan biridir. Bu səbəblə Allahın əmrlərini çox yaxşı bilmək və
peyğəmbərimiz (səv)i çox yaxşı tanımaq, ibadətlərimizi ən gözəl yerinə
yetirmək və ən gözəl əxlaqa sahib olmaq üçün çox əhəmiyyətlidir.
“Sən hansı bir işdə olsan,
Qurandan nə oxusan, siz nə iş görsəniz, başınız ona qarışarkən Biz sizə
şahid olarıq. Nə yerdə, nə də göydə zərrə qədər bir şey Rəbbindən gizli
qalmaz. Bundan daha kiçiyi və daha böyüyü yoxdur ki, açıq-aydın Yazıda (Lövhi-Məhfuzda)
olmasın”
(Yunus Surəsi, 61)
De: “Bir deyin görək, əgər
Allah mənə bir zərər toxundurmaq istəsə, sizin Allahdan başqa ibadət
etdikləriniz Onun zərərini aradan qaldıra bilərlərmi? Ya da O mənə bir
mərhəmət göstərmək istəsə, onlar Onun mərhəmətinin qarşısını ala
bilərlərmi?” De: “Mənə Allah yetər. Təvəkkül edənlər yalnız Ona təvəkkül
edirlər!”
(Zumər Surəsi, 38)
Allah, Peyğəmbərİmİz
(səv)ə ad-san
və şərəf vermİşdİr
Sənin ad-sanını (şan-şöhrətini)
ucaltmadıqmı?!
(İnşirah Surəsi, 4)
Yuxarıdakı ayədə də ifadə
edildiyi kimi peyğəmbərimiz (səv) Allahın izni ilə həm yaşadığı dövrdə
həm də vəfatından sonra bütün insanlar tanınmışdır. Vəfatından 1400 il
sonra belə bütün dünya tərəfindən tanınır və bilinir. 1400 ildir
milyardlarla insan peyğəmbərimiz (səv)ə sevgi və hörmət ilə bağlanmış,
onu görmədiyi halda ona çox yaxın olmuş, cənnətdə onunla sonsuza qədər
birlikdə olmaq üçün dua etmişdir və etməkdədir.
Allah başqa ayələrində də
peyğəmbərimiz (səv)ə içindəkiləri kənara atıb boşalacağın "şərəfli bir
elçi" olduğunu belə bildirir:
“Həqiqətən bu möhtərəm
Elçimizin sözüdür. (O elçi ki), qüvvətlidir, Ərşin sahibi yanında (böyük)
hörmət sahibidir, orada itaət ediləndir, etibarlıdır. Sizin dostunuz (Muhəmməd)
divanə deyildir”
(Təkvir Surəsi, 19-22)
“Bu,
möhtərəm bir Elçinin sözüdür”
(Haqqə surəsi, 40)
Allah Quranda Hz. Nuh (ə.s),
Hz. İlyas (ə.s), Hz. Musa (ə.s) və Hz. Harun (ə.s) kimi bir çox
peyğəmbərin də xeyirli və şərəfli adları olduğunu bildirir. İnsanların
böyük bir hissəsi həyatları boyunca ad-san və şərəf arxasında qaçarlar.
Bunun keçici olan dünya nemətlərinə uyarlar. Ya da təkəbbürlənərək
ərköyünləşərlər. Şərəf arxasında qaçarkən şərəf və qürurlarını itirmiş
olarlar.
Halbuki ad və şərəf bir
insana Allah dərgahından verilir. Və Allah bir insana şərəfin Quran
əxlaqının yaşanması ilə gəldiyini bildirir. Bir ayədə belə buyurulur:
“Əgər haqq onların
nəfslərinin istəklərinə tabe olsaydı, göylər, yer və onlarda olanlar
fəsada uğrayardı. Doğrusu, Biz onlara Zikr gətirdik, onlar isə özlərinə
verilən Zikrdən üz döndərirlər”
(Mu'minun Surəsi, 71)
Bir insanın dünya həyatında
şərəfli bir həyat yaşamasının tək yolu Allahın vəhyi olan Qurana və
peyğəmbərimiz (səv)in üstün əxlaqına uyğun gəlməsidir. Bunların
xaricindəki yolların insanlara dünyada da axirətdə də itgidən başqa bir
şey gətirməyəcəyi açıq və qəti bir həqiqətdir.
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İn İncə düşüncəlİ və nəzakətlİ olması
Peyğəmbərimiz (səv)in
dövründə ətrafında olan insanların bəzilərinin ədəb və mədəniyyət
səviyyələri aşağı idi. Bu kəslərin incə düşüncəli olmadıqları,
narahatlıq verə biləcək rəftarları bəzi ayələrdən aydın olur. Məsələn,
evlərə ön qapılarından deyil arxa qapılarından girdikləri, peyğəmbərimiz
(səv)in evinə yemək yeməyə gəldiklərində ya da çox danışıb peyğəmbərimiz
(səv)in vaxtını aldıqları ayələrdə bildirilmişdir. Peyğəmbərimiz Hz.
Məhəmməd (səv) isə son dərəcə incə düşüncəli, nəzakətli, səbirli, bu
kəslərə şəfqətlə yanaşan, səmimi və çox mədəni bir insan idi.
Ətrafındakı insanların narahatlıq verən rəftarlarını hər zaman gözəl
şəkildə bildirmiş, onların könüllərini almış və böyük bir səbr və
təmkinlə onlara başa salmışdır. Və bu əxlaqı da bütün möminlərə çox
gözəl bir nümunə olmuşdur.
Sonsuz mərhəmət və şəfqət sahibi olan Rəbbimiz Peyğəmbərimiz (səv)ə
bu mövzuda da köməkçi olmuş, onu ayələri ilə dəstəkləmişdir. Bu
mövzudakı ayələrdən biri belədir:
“Ey iman gətirənlər! Sizə
yeməyə izin verilməyib (süfrəyə dəvət olunmadıqca) Peyğəmbərin evlərinə
girməyin və (əvvəlcədən gəlib) yeməyin hazırlanmasını da gözləməyin.
Lakin dəvət olunduqda girin və yemək yedikdən sonra bir-birinizlə
söhbətə dalmadan dağılışın. Çünki bu (hərəkətiniz) Peyğəmbəri narahat
edir və o sizdən utanır. Allah isə sözün açığını (sizə bəyan etməkdən)
utanmır. (Peyğəmbərin )zövcələrindən bir şey istədikdə, pərdə arxasından
istəyin. Bu həm sizin qəlbinizə, həm də onların qəlbinə daha çox saflıq
gətirər. Sizə Allahın Elçisini narazı salmaq, vəfatından sonra onun
həyat yoldaşları ilə izdivac etmək qətiyyən yolverilməzdir. Həqiqətən,
bu, Allah yanında böyük günahdır”
(Əl-Əhzab Surəsi, 53)
Səhabələrin bir çox
rəvayətlərində də peyğəmbərimizin (səv) nəzakətli, incə düşüncəli
rəftarlarından nümunə verilməkdədir. Peyğəmbərimiz (səv) həm bir
peyğəmbər olması, həm də bir dövlət başçısı olduğundan hər təbəqədən
olan insanlarla davamlı əlaqədə olmuş, dövlət və qəbilə rəislərindən,
zəngin şəxslərə, kasıb, zəif, kimsəsiz yetimlərə qadın və uşaqlara qədər
hər kəslə görüşmüşdür. Bütün bu ictimai strukturları, yaşayış tərzləri,
xasiyyətləri, vərdişləri bir-birindən tamamilə fərqli olan insanlarla,
hər sahədə yaxşı bir dialoq qurmuş, hamısının könülünü xoş tutmuş, hər
birinə qarşı nəzakətli, anlayışlı, səbirli və gözəl bir rəftar
göstərmişdir.
Peyğəmbərimiz (səv)in
ətrafında olan yaxın səhabələrinin bildirdikləri hadisələrdən də aydın
olduğu kimi peyğəmbərimiz (səv) "son dərəcə nəzakətli, sadə, zərif,
lətif və incə düşüncəli" idi. Ədəb, tərbiyə və ədəb qaydalarını
həyatında ən gözəl və ən ideal şəkildə tətbiq edirdi.
Hz. Aişə (r.a) "Rəsulullahdan
daha gözəl əxlaqa sahib heç kim yoxdur. Əshabədən və ailəsindən biri
özünə səslənincə, 'Buyurun' deyə cavab verərdi. Bu səbəblə Allah ona "
Sən yüksək bir əxlaq sahibisən buyurmuşdur" deyərək Peyğəmbərimiz (səv)də
gördüyü gözəl əxlaqı izah etmişdir.
Peyğəmbərimiz (səv)in
evində böyüyən və illərcə ona xidmət edən Hz. Ənəs (r.a) Peyğəmbərimiz (səv)in
bənzərsiz incəliyini belə izah etmişdir:
"Ondan bir şey soruşanı
diqqətlə dinləyər, sualı soruşan yanından ayrılmadıqca, onu tərk etməzdi.
Rəsulullah ilə bir kimsə qucaqlaşsa və ya bir kimsə qucaqlaşmaq üçün
əlini uzatdığında, qarşısındakı adam əlini çəkmədən Rəsulullah əlini
çəkməzdi. Biri ilə üz-üzə gəlincə də qarşısındakı üzünü çevirib
ayrılmadıqca Rəsulullah o şəxsdən üzünü çevirməzdi. Önünə oturan şəxsə
tərəf heç bir zaman ayaqlarını uzatmırdı. Qarşılaşdığı kimsəyə əvvəl özü
salam verərdi. Səhabələriylə əl verib görüşməyə əvvəl özü başlayardı "
"Səhabələrinə gözəl
ləqəblər verərdi. Hz. Əliyə “Əbu Turab”, bir başqa səhabəsinə “Əbu
Hüreyrə” kimi ləqəbləri vermişdi. Onları şərəfləndirmək üçü, xoşlarına
gələn adlarla çağırardı"
"Heç kimin sözünü kəsməzdi.
Danışığını yarımçıq kəsməzdi. Danışdığı adam sözünü bitirmədən yaxud
getmək üzrə ayağa qalxmadan söhbətinə davam edərdi.”
"Rəsulu Əkrəmə on il xidmət
etdim Vallah mənə “Uf” belə demədi. Onun gecikdirdiyim və ya etmədiyim
bir əmrindən ötəri məni danlamadığı kimi, ailəsindən danlayan olsa
onlara da “Ona toxunmayın. Bu işi etmək lazım olsaydı edərdi” deyərdi.”
"Bir gün bir iş üçün bir
yerə getməyimi əmr etdi. Yanından çıxdıqdan sonra küçədə bir neçə
uşağın oynadığını gördüm və onları seyr etməyə başladım. Bu zaman
arxadan biri iki əliylə başımı tutdu. Çevrildiyimdə baxdım ki, Odur.
Gülərək mənə:" Enesiğim sənə söylədiyim yerə getdinmi ? ” dedi.”
“Xeyr, hələ getmədim,
gedəcəyəm” dedim.
Mən ona illərlə xidmət
etdim. Vallah bir dəfə olsun etdiyim bir iş üçün “Nə üçün etdin? ”,
Etmədiyim bir iş üçün “Nə üçün etmədin? ” dediyini xatırlamıram.
Peyğəmbərimiz (səv) həyatı
boyunca minlərlə insanı öyrətmiş, dini, gözəl əxlaqı bilməyən insanların
gözəl rəftarlı, incə düşüncəli, fədakar, üstün əxlaqlı insanlar
olmalarına səbəb olmuşdur. Özündən sonra da sözləri, davranışı və əxlaqı
ilə milyonlarla insanın təhsilinə vəsilə olan peyğəmbərimiz (səv) çox
xeyirli bir yol göstərici və təlimatçı olmuşdur.
Mahmud
Cəlaləddin. ; "Məhəmməd insandır
amma, hər insan kimi deyil. Daşlar arasında yaqut nə isə elədir."
De: “Ey mülkün sahibi
Allahım! Sən istədiyin kəsə mülkü verir və istədiyindən də onu geri
alırsan; istədiyin kimsəni yüksəldir və istədiyini də alçaldırsan. Xeyir
(yalnız) Sənin Əlindədir. Həqiqətən, Sən hər şeyə qadirsən”
(Ali İmran Surəsi, 26)
Onlardan: “Ey Rəbbimiz!
Bizə həm (bu) dünyada, həm də axirətdə gözəl nemətlər ver və bizi Od
əzabından qoru!”– deyənləri də vardır. Belələri üçün qazandıqları (əməllərə)
görə bir pay vardır. Allah tez haqq-hesab çəkəndir”
(Bəqərə surəsi, 201-202)
Allah PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İ
HƏR ZAMAN qorumuşdur
Allah Peyğəmbərimiz (səv)in
və bütün möminlərin köməkçisi və qoruyucusudur. Allah Peyğəmbərimiz (səv)ə
hər zaman kömək etmiş, onun üçün çətinlikləri asanlaşdırmış, yolunu
açmış, onu maddi və mənəvi olaraq gücləndirmiş, saleh möminlərlə müdafiə
etmiş, düşmənlərinin isə bəsirətlərini bağlayaraq, güclərini alaraq,
tələlərini pozaraq Peyğəmbərimizə (səv) zərər vermələrinə maneə
törətmişdir. Allah Tövbə surəsində peyğəmbərimiz (səv)in köməkçisi
olduğunu belə bildirir:
“Əgər siz (Peyğəmbərə)
kömək etməsəniz, (bilin ki,) Allah ona artıq kömək göstərmişdir”
(Tövbə
Surəsi, 40)
Ayədə bildirildiyi kimi Peyğəmbərimiz (səv) heç bir zaman başqalarına
möhtac olmamış, Allah ona hər zaman kömək etmişdir. Bu səbəblə
Peyğəmbərimiz (səv)in yanında olan heç kim etdiyi xidmət və ya yardıma
görə Peyğəmbərimizə (səv) minnət edə bilməzdi. Çünki, həqiqətdə
Peyğəmbərimizə (səv) kömək edən Allahdır və o adam olmasa da Allah başqa
bir insanla, mələkləri və ya cinləri vəsilə edib Peyğəmbərimiz Hz.
Məhəmməd (səv)ə
kömək edər.
Allah bir başqa ayəsində
isə Peyğəmbərimiz (səv)a insanlardan qorxmadan böyük bir cəsarətlə, haqq
olaraq bildiyi dini, insanlara təbliğ etməsini bildirmiş və onu
qoruyacağını vəd etmişdir. Ayədə belə buyurulur:
“Ey Elçi! Rəbbindən sənə
nazil ediləni təbliğ et! Əgər (belə) etməsən, Onun göstərişini (sənə
tapşırdığı elçilik vəzifəsini) yerinə yetirmiş olmazsan. Allah səni
insanlardan qoruyar. Şübhəsiz ki, Allah kafir tayfanı doğru yola
yönəltməz”
(Maidə Surəsi, 67)
Allahın gücünü, hadisələrin
iç üzünü qavraya bilməyən dayaz və dar fikirli inkarçılar Peyğəmbərimiz
(səv)ə qarşı üstün olacaqlarını, onu qorxudacaqlarını və ya təsirsiz edə
biləcəklərini sanmışlar və bu səbəblə davamlı tələlər qurmuşlar. Bu
insanlar Allahın Peyğəmbərimiz (səv)i qorumasının fərqində deyildilər və
bunu qavraya bilmirdilər. Özlərini Peyğəmbərimiz (səv)dən çox daha üstün
və güclü zənn etmişlər. Ancaq Allah hamısının bir yerdə Ona qarşı
qurduqları çox hiylələri pozmuş, hətta bir möcüzə olaraq qurduqları
tələləri öz əleyhlərinə çevirmişdir. Heç bir hiylələri baş tutmamışdır.
Bir yerə gəlib hiylələrini planlaşdırarkən Allahın onları gördüyünü,
eşitdiyini, qəlblərindən keçənləri oxuduğunu anlaya bilməyən,
Peyğəmbərimiz (səv)dən gizlətsələr belə Allahdan gizləyə
bilməyəcəklərini qavraya bilməyən, Peyğəmbərimiz (səv)in bütün gücün
sahibi olan Allahın sevimli qulu və dostu olduğunu düşünməyən bu
insanlar üçün Allah Quranda belə bildirir:
“Bir zaman kafirlər səni
həbs etmək, öldürmək və ya (yurdundan) qovmaq üçün sənə qarşı hiylə
qururdular. Onlar hiylə işlətdilər, Allah da hiylə işlətdi. Allah hiylə
işlədənlərin ən yaxşısıdır”
(Ənfal Surəsi, 30)
Allah bir başqa ayəsində
isə peyğəmbərimiz (səv)ə heç kimin zərər verə bilməyəcəyini, Allahın,
Cəbrailin və saleh möminlərin onun dostu, müavini, dəstəkçisi olduğunu
belə xəbər verir:
“Əgər ikiniz də Allaha tövbə etsəniz, (yaxşı olar). Çünki hər ikinizin
qəlbi (günaha) meyl etmişdir. Əgər ona qarşı bir-birinizə dəstək
versəniz, (bilin ki,) Allah, Cəbrail və əməlisaleh möminlər onun dostu
və yardımçısıdır. Bunlardan başqa mələklər də onun yardımçılarıdır”
(Təhrim
Surəsi, 4)
Allah Duha surəsində isə
Peyğəmbərimiz (səv)in üzərindəki kömək və nemətlərini belə bildirmişdir:
“Rəbbin nə səni tərk
etmişdi, nə də (sənə) acığı tutmuşdu. Həqiqətən Axirət sənə dünya
həyatından daha xeyirlidir. Şübhəsiz ki, Rəbbin sənə (nemət) bəxş edəcək,
sən də razı qalacaqsan. Məgər O, səni yetim çağında qoruyub sığınacaq
vermədimi? Səni çaşqın olduğun halda doğru yola yönəltmədimi? Kasıb
olduğun zaman səni varlandırmadımı?”
(Duha surəsi, 3-8)
Peyğəmbərimiz (səv) hər
işində, ən çətin anlarında belə Allahın ona kömək edəcəyini bilərək,
təvəkkül etmiş, qorxu və narahatlıq keçirməmişdir. Yanındakı möminlərə
də Allahın özləri ilə birlikdə olduğunu, hər şeyi görüb eşitdiyini
söyləmiş, onların da rahat içində olmalarına səbəb olmuşdur.
Peyğəmbərimiz (səv)i nümunə
götürərək onun yolunu izləyənlər də Allahın rəhmətindən və köməyindən
heç bir zaman ümid kəsməməli, Allahın razılığını, rəhmətini və cənnətini
ümid edərək yaxşı işlər görməyə yarışdıqları müddətcə Allahın daim
onların yanında olduğunu bilməlidirlər. Allah bir ayəsində möminlərə
belə bir ved edir:
“Allah Ona yardım edənlərə,
mütləq yardım edər. Şübhəsiz ki, Allah Qüvvətlidir, Qüdrətlidir”
(Həcc
Surəsi, 40)
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İN təmİZLİYƏ VERDİYİ ƏHƏMİYYƏT
Ürək və əxlaq təmizliyi
qədər bədən, paltar, məkan və yediyi yeməklərin təmizliyi də
müsəlmanların ən diqqətə çarpan xüsusiyyətlərindəndir. Bir müsəlmanın
saçları, əli, üzü, bədəninin hər yeri daim tərtəmiz olarç paltarları də
hər zaman təmiz, baxımlı və düzgün olardı. İşlədiyi və ya yaşadığı
məkanlar da hər zaman yığcam, təmiz, xoş qoxulu, təmiz havalı və
rahatlıq verici olar. Möminlərin bu xüsusiyyətlərinə ən gözəl nümunə
yenə peyğəmbərimiz (səv)dir. Allah bir surədə peyğəmbərimiz (səv)ə belə
buyurmuşdur:
Ey (libasına) bürünüb
örtünmüş (peyğəmbər)! Qalx və (insanları) xəbərdar et! Təkcə Rəbbini uca
tut! Geyimini təmiz saxla! Pis şeyləri tərk et!
(Muddəssir Surəsi,
1-5)
Allah Quranda möminlərə
təmiz olan şeylərdən yemələrini bildirmiş, Peyğəmbərimiz (səv)ə də,
təmiz olan şeylərin halal olduğunu möminlərə bildirməsinə söyləmişdir:
"Ey elçilər! Halal
nemətlərdən yeyin və yaxşı işlər görün! Mən həqiqətən sizin nə
etdiklərinizi bilirəm!”
(Muminun Surəsi, 51)
“Səndən onlara nəyin halal
edildiyini soruşurlar. De: “Təmiz nemətlər və Allahın sizə öyrətdiyindən
öyrədib əhliləşdirdiyiniz yırtıcı heyvanların ovladıqları sizə halal
edildi. Onların sizin üçün tutub gətirdiklərindən yeyin və (ova
göndərərkən) onların üzərində Allahın adını çəkin. Allahdan qorxun!
Şübhəsiz ki, Allah tez haqq-hesab çəkəndir”.
(Maidə Surəsi, 4)
Peyğəmbərimiz (səv) bir
hədisi-şərifində də möminlərə təmiz olmağı belə nəsihət etmişdir:
"Müsəlmanlıq təmizdir,
kirsizdir. Siz də təmiz olun, təmizlənin, Çünki cənnətə təmizlər girər."
PEYĞƏMBƏRİMİZ (səv)İN DUALARI
Quranda Peyğəmbərimiz (səv)in
gecə dua üçün qalxdığı bildirilir.
“Bu birhəqiqətdir ki,
Allahın qulu qalxıb Allaha dua etdikdə (cinlər) az qala onun dövrəsində
bir-birinə keçib çəpər yaradırdılar De: “Mən yalnız öz Rəbbimə dua
edirəm və kimisə Ona şərik qoşmuram!“
(Cin surəsi, 19-20)
Quranda bir çox ayədə
Peyğəmbərimiz (səv)in dualarından bəhs edilir. Peyğəmbərimiz (səv)
dualarında Allahı sifətləri ilə xatırlayaraq Onu ucaltmışdır.
Peyğəmbərimiz (səv)in Quranda bildirilən dualarından biri belədir:
“De: “Ey mülkün sahibi
Allahım! Sən istədiyin kəsə mülkü verir və istədiyindən də onu geri
alırsan; istədiyin kimsəni yüksəldir və istədiyini də alçaldırsan. Xeyir
(yalnız) Sənin Əlindədir. Həqiqətən, Sən hər şeyə qadirsən"
(Ali İmran
Surəsi, 26)
Peyğəmbərimiz (səv)də bütün
digər peyğəmbərlərdə olduğu kimi insan və cin düşmənlərinin təhdidi və
təzyiqləri ilə qarşı-qarşıya qalmışdır. Onların bu təzyiqlərinə qarşı
səbir və dayanıqlılıq göstərən peyğəmbərimiz (səv)ə şeytanın mənfi
təlqinlərinə və mənəvi hücumlarına qarşı Allahdan belə kömək istəməsi
əmr edilmişdir:
De: “Ey Rəbbim! Şeytanların
vəsvəsələrindən Sənə sığınıram! Onların mənə yaxınlaşmalarından Sənə
sığınıram, ey Rəbbim!”
(Muminun Surəsi, 97-98)
Peyğəmbərimiz (səv)ə
dualarında Allahdan bağışlanma diləməsi və Rəbbimizin mərhəmətini zikr
etməsi belə əmr edilmişdir:
De: “Ey Rəbbim, bağışla və
rəhm et! Sən rəhm edənlərin ən yaxşısısan!”
(Muminun Surəsi, 118)
Rəvayətlərdə isə
peyğəmbərimiz (səv)in Allaha özünə gözəl bir əxlaq və yaxşı bir xasiyyət
verməsi üçün dua etdiyi və dualarında Allaha necə dua etdiyi ifadə
edilər:
Hafiz Halil Əfəndi. Tezhip.
Fatihə Surəsi 1-7. ayələr: "Mərhəmətli və Rəhmli Allahın adı ilə! Həmd
olsun aləmlərin Rəbbi Allaha, Mərhəmətli və Rəhmliyə, Haqq-hesab gününün
Hökmdarına! Biz yalnız Sənə ibadət edir və yalnız Səndən kömək diləyirik.
Bizi doğru yola yönəlt – nemət bəxş etdiyin şəxslərin yoluna, qəzəbə
uğramışların və azmışların (yoluna) deyil!"
"Allahım! Yaradılışımı və
əxlaqımı gözəlləşdir. İlahi! Məni əxlaqın pisliklərindən uzaqlaşdır."
Allahın,
De: “Əgər duanız olmasaydı, Rəbbim sizə diqqət yetirməzdi…. (Furqan
surəsi